استاد سید پورآذر:

مصداق و مفهوم صحیح لباس شهرت

اینکه برخی نیّت شخص را در صدق لباس شهرت دخیل دانسته اند، درست نیست، زیرا تکبر و ریاکاری از اعمال جوانحی است و موضوع مستقلی از لباس شهرت است و حکم خود را دارد.

 

استاد سید حسن سید پورآذر از اساتید حوزه علمیه قم با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی نشست دوره ای اساتید، درباره لباس شهرت به گفتگو پرداخت.

 

وی در ابتدای این گفتگو خاطرنشان کرد: پوشیدن لباس شهرت طبق روایات حرام است و در این مسأله بین فقهاء اختلافی نیست؛ با این وجود در تبیین معنا و مصداق لباس شهرت بین فقهاء اختلاف هست.

 

این استاد حوزه علمیه قم افزود: برخی از فقهاء می گویند لباس شهرت، لباسی است که پوشیدن آن در جامعه مرسوم نباشد و پوشیدن آن سبب اشتهار و انگشت نما شدن در جامعه شود، همچنان که مرحوم مظفر لباس شهرت را چنین معنی می کند: «اللباس غیر المعتاد لبسه عند الناس» (اصول الفقه، ج2، ص284)؛

 

وی اضافه نمود: برخی از فقهاء قائل بودند که پوشیدن لباس جندیّ (نظامی) برای یک روحانی جزو مصادیق لباس شهرت به شمار می رود و حرام است و یا پوشیدن گالش (کتانی پلاستیکی) برای طلبه ها خلاف عرف است و حرام است و یا پوشیدن لباس محلی در جامعه ای که پوشیدن آن لباس مرسوم نیست جزو مصادیق لباس شهرت است.

 

استاد سید پور آذر در ادامه بیان کرد: برخی از فقهاء نیز می گویند لباس شهرت، لباس غیر متعارف، غیر معمول و غیر مناسب با شأن و شخصیّت خود فرد است بنابراین لباسی که در شأن انسان باشد ولی در یک جامعه غیر متعارف باشد، جزو مصادیق لباس شهرت نیست. مثلا پوشیدن چادر در کشورهای غیر اسلامی لباس شهرت نیست، هر چند موجب انگشت نما شدن می شود.

 

وی افزود: ظاهرا هر دو تعریف از لباس شهرت تعریف نادرستی است؛ زیرا ضابطه و چهارچوب مشخصی برای تشخیص مصادیق آن وجود ندارد، از این رو جامع افراد و مانع اغیار نیست و از همین رو برخی از فقهاء قیودی را اضافه می کنند تا اشکالاتی که متوجه این تعریف است را دفع کنند.

 

این استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: ثانیا این تعاریف از لباس شهرت تعریفی عرفی است و معنای موضوعات شرعی را باید از خود شرع پرسید و عرف نمی تواند ملاک و منبع برای فهم معانی باشد و فقط در تشخیص مصداق می توان به عرف مراجعه کرد و برای فهم معنای لباس شهرت باید به خود روایات مراجعه کرد.

 

لباس شهرت در روایات

استاد سید حسن  سید پور آذر در بخش دیگری از این گفتگو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی نشست دوره ای اساتید، به بیان برخی از روایات درباره لباس شهرت پرداخت.

 

وی افزود: قرائن بسیاری از روایات وجود دارد که می توان با توجه به آن قرائن مقصود شارع از لباس شهرت را فهمید. طبق این قرائن مقصود از لباس شهرت پوشیدن لباس بسیار فاخر برای تکبر و پوشیدن لباس بسیار مندرس برای ریاکاری است.

 

قرینه یکم:

این استاد حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: امام رضا علیه السلام فرمودند: «وَ عَنْهُ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْمُكَتِّبِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْكُوفِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام قَالَ: مَنْ شَهَرَ نَفْسَهُ بِالْعِبَادَةِ فَاتَّهِمُوهُ عَلَى دِينِهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَكْرَهُ شُهْرَةَ الْعِبَادَةِ وَ شُهْرَةَ اللِّبَاسِ ثُمَّ قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّمَا فَرَضَ عَلَى النَّاسِ فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ سَبْعَ عَشْرَةَ رَكْعَةً مَنْ أَتَى بِهَا لَمْ يَسْأَلْهُ اللَّهُ عَمَّا سِوَاهَا وَ إِنَّمَا أَضَافَ إِلَيْهَا رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلم مِثْلَيْهَا لِيَتِمَّ بِالنَّوَافِلِ مَا يَقَعُ فِيهَا مِنَ النُّقْصَانِ وَ إِنَّ اللَّهَ لَا يُعَذِّبُ عَلَى كَثْرَةِ الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ وَ لَكِنَّهُ يُعَذِّبُ عَلَى خِلَافِ السُّنَّةِ.»

«... همانا خدای عزوجل کراهت دارد از شهرت در عبادت و شهرت در لباس...» (وسائل الشیعه، ج1، ص79)

 

وی افزود: به دلیل قرینه سیاق، شهرت در عبادت و شهرت در لباس هر دو به یک معنی است و همانطور که شهرت در عبادت به معنای ریاکاری است، شهرت در لباس نیز به معنای ریاکاری است.

 

استاد سید پورآذر اضافه نمود: اگر شهرت در این روایت به معنی انگشت نما شدن باشد، به خاطر انجام کاری که در عرف مرسوم نیست، پس عبادت شخص مومن در جمع فاسقان که موجب انگشت نما شدن می شود، حرام می گردد و این نادرست است.

 

قرینه دوم:

وی خاطرنشان کرد: امام صادق علیه السلام فرمودند: «شهرت، در امر خیری باشد و یا شر، هر دو در آتش است» (الکافی، ج13، ص24)

 

این استاد حوزه علمیه قم افزود: مسلما صرف انگشت نما شدن به خاطر کار خیر سبب آتش جهنم نمی شود و مراد از شهرت در اینجا خودنمایی است، چه امر خیری باشد مانند ریاکاری و خودنمایی در نماز و انفاق و غیره، چه کاری شرّی باشد مانند فخر فروشی به لباس، ماشین و اعمال ناشایست.

 

قرینه سوم:

وی در ادامه بیان کرد: پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «و روى العامة عن النبي ص من لبس ثوب شهرة ألبسه اللَّه ثوب مذلة» (هر کسی لباس شهرت بپوشد، خداوند لباس مذلت بر او بپوشاند) (الوافی، ج20، ص709)

 

استاد سید پورآذر اضافه نمود: مقابل لباس شهرت، لباس مذلت قرار داده شده است و به قرینه مقابله مراد از لباس شهرت لباسی است که برای تکبر و فخر فروشی بر دیگران باشد.

 

قرینه چهارم:

وی در ادامه به روایتی از امام جعفر صادق علیه السلام پرداخت: «وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ بَيْنَا أَنَا فِي الطَّوَافِ وَ إِذَا رَجُلٌ يَجْذِبُ ثَوْبِي وَ إِذَا عَبَّادُ بْنُ كَثِيرٍ الْبَصْرِيُّ- فَقَالَ يَا جَعْفَرُ تَلْبَسُ مِثْلَ هَذِهِ الثِّيَابِ وَ أَنْتَ فِي هَذَا الْمَوْضِعِ مَعَ الْمَكَانِ الَّذِي أَنْتَ فِيهِ مِنْ عَلِيٍّ ع- فَقُلْتُ فُرْقُبِيٌّ اشْتَرَيْتُهُ بِدِينَارٍ وَ كَانَ عَلِيٌّ ع فِي زَمَانٍ يَسْتَقِيمُ لَهُ مَا لَبِسَ فِيهِ وَ لَوْ لَبِسْتُ مِثْلَ ذَلِكَ اللِّبَاسِ فِي زَمَانِنَا لَقَالَ النَّاسُ هَذَا مُرَاءٍ مِثْلُ عَبَّادٍ»

(عبدالله بن سنان نقل می کند امام صادق علیه السلام فرمودند: در حال طواف بودم که مردی لباسم را کشید، عبّاد بن کثیر بصری بود، گفت ای جعفر چنین لباسی می پوشی؟! در حالی که در این مکان و در جایگاه علی علیه السلام هستی! گفتم لباس سفید کتان است که به یک دینار خریدم و علی علیه السلام در زمانی بود که آنچه می پوشید برای آن زمان مناسب بود و اگر من مثل آن لباس را در این زمان بپوشم مردم خواهند گفت که این مرد ریاکار است مثل عبّاد!» (وسائل الشیعه، ج5، ص15)

 

این استاد حوزه علمیه قم در ادامه به روایتی دیگر از امام  صادق علیه السلام پرداخت که در رجال کشی بیان شده است: «محمد بن مسعود، قال: حدثني الحسين بن اشكيب، قال: أخبرنا الحسن بن الحسين، عن يونس، عن حسين بن المختار، قال، دخل عباد بن كثير البصري على أبي عبد اللّه عليه السّلام، و عليه ثياب شهرة غلاظ، فقال: يا عباد ما هذه الثياب فقال: يا أبا عبد اللّه تعيب هذا علي، قال: نعم، قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله من لبس ثياب شهرة في الدنيا ألبسه اللّه ثياب الذل يوم القيامة....»

(حسین بن مختار می گوید: عباد بن کثیر نزد امام صادق علیه السلام آمد، در حالی که لباس شهرت غلیطی بر تن داشت! امام صادق علیه السلام فرمود: ای عبّاد! این چه لباسی است؟! عباد می گوید: یا اباعبدالله  پوشیدن این لباس را بر من ناپسند می شماری؟ امام علیه السلام فرمودند: بله، رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: هر کسی در دنیا لباس شهرت بپوشد، خدا در آخرت لباس ذلت بر او بپوشاند...) (اختيار معرفة الرجال المعروف برجال الكشي مع تعليقات مير داماد الأسترآبادى؛ ج‏2 ؛ ص690)

 

وی افزود: با توجه به این دو روایت مشخص می شود که لباس شهرت غلیظ، که عباد بن کثیر بر تن داشت، همان لباس مندرسی است که در روایت قبل امام علیه السلام فرمودند که اگر بپوشم همه می گویند مانند عباد ریاکارم.

 

قرینه پنجم:

استاد سید پورآذر اضافه نمود: در روایات، عذاب سختی برای پوشیدن لباس شهرت بیان شده است و مسلما باید بین شدت جزاء و جرم تناسب باشد.

 

 وی خاطرنشان کرد: این قرینه است بر اینکه مراد از لباس شهرت ریاکاری و تکبر باشد. ریاکاری و تکبر هر دو در حد شرک به خدای سبحان هستند و فاعل آن مستحق عذاب سخت است، با این وجود پوشیدن لباس غیر متعارف متناسب با عذاب سخت نیست.

 

این استاد حوزه علمیه قم افزود: بنابراین لباس شهرت، به لباسی گفته می شود که مناسب خودنمایی و فخر فروشی و ریاکاری باشد و این ملاک اختصاصی به لباس ندارد و شامل شهرت در مرکب و ... می شود، چنان که در روایات ذکر شده است.

 

وی در ادامه بیان کرد: آقای شعرانی رحمت الله علیه در ذیل روایت «من لبس ثوب شهرة البسه الله ثوب مذلة» چنین می گوید: «پوشاندن لباس مذلة، بیان گر این است که مراد از لباس شهرت آن لباسی است که برای رسیدن به عزت و شرف در بین مردم پوشیده شود و قصدش به شهرت رسیدن و خودنمایی باشد، مانند کسی که کرباس و پشم خشن می پوشد تا مردم او را فرد صالح بدانند یا لباس بسیار فاخری می پوشد تا مردم از حسن سلیقه و زیبایی و ثروت او سخن بگویند، پس همانا انسانها غریزه شان بر فخرفروشی است نسبت به چیزی که دیگران ندارند و به آنها اختصاص دارد...» (الوافی، ج20، ص709)

 

مصادیق لباس شهرت

استاد سید حسن سید پورآذر در بخش پایانی گفتگو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی نشست دوره ای اساتید، به مصادیق لباس شهرت پرداخت.

 

وی افزود: چنانکه بیان شد لباس بسیار فاخر و یا بسیار مندرس و ساده که برای فخر فروشی و ریاکاری پوشیده شود، لباس شهرت است و ملاک و معیار تشخیص آن متناسب با عرف هر مکان و زمان متفاوت است.

 

این استاد حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: اینکه برخی نیّت شخص را در صدق لباس شهرت دخیل دانسته اند، درست نیست، زیرا تکبر و ریاکاری از اعمال جوانحی است و موضوع مستقلی از لباس شهرت است و حکم خود را دارد.

 

وی اضافه نمود: از این رو اگر کسی لباسی بپوشد که از مصادیق لباس شهرت نباشد و قصدش فخر فروشی باشد مرتکب گناه شده است.

 

استاد سید پورآذر درادامه بیان کرد: مثلا عالم و روحانی که لباس روحانیّت بپوشد و قصدش تکبر بر عوام باشد، گناهکار است ولی در عرف هر کس لباس روحانیّت بپوشد به تکبر متهم نمی شود و لباس روحانیّت از مصادیق لباس شهرت نیست.

 

وی افزود: زمانی پوشیدن لباس بلند اختصاص به سلاطین داشت و هر کسی چنین لباسی می پوشید لباس شهرت (خودنمایی و تکبر) بشمار می رفت؛ هر چند خود شخص چنین نیتی نداشت ولی در زمان ما پوشیدن لباس بلند از مصادیق خودنمایی و تکبر نیست.

 

این استاد حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: در زمان امیر المومنین علی علیه السلام بدان جهت که غالب مردم در فقر بودند، پوشیدن لباس کهنه و مندرس متعارف بود و کسی امیر المومنین علیه السلام را متهم به ریاکاری نمی کرد؛ هر چند مورد تمسخر قرار می گرفت و برخی با انگشت حضرت را نشان می دادند که او فقیر است و مالی ندارد (الکافی، ج6، 439).

 

وی در ادامه افزود: ولی در زمان امام صادق علیه السلام غالب مردم لباس های نو می پوشیدند و اگر حضرت لباس مندرس می پوشید؛ متهم به ریاکاری می شد و مصداق لباس شهرت به شمار می رفت.

 

استاد سید پورآذر در همین راستا به روایتی از امام جعفر صادق علیه السلام پرداخت: «وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ بَيْنَا أَنَا فِي الطَّوَافِ وَ إِذَا رَجُلٌ يَجْذِبُ ثَوْبِي وَ إِذَا عَبَّادُ بْنُ كَثِيرٍ الْبَصْرِيُّ- فَقَالَ يَا جَعْفَرُ تَلْبَسُ مِثْلَ هَذِهِ الثِّيَابِ وَ أَنْتَ فِي هَذَا الْمَوْضِعِ مَعَ الْمَكَانِ الَّذِي أَنْتَ فِيهِ مِنْ عَلِيٍّ ع- فَقُلْتُ فُرْقُبِيٌّ اشْتَرَيْتُهُ بِدِينَارٍ وَ كَانَ عَلِيٌّ ع فِي زَمَانٍ يَسْتَقِيمُ لَهُ مَا لَبِسَ فِيهِ وَ لَوْ لَبِسْتُ مِثْلَ ذَلِكَ اللِّبَاسِ فِي زَمَانِنَا لَقَالَ النَّاسُ هَذَا مُرَاءٍ مِثْلُ عَبَّادٍ»

(عبدالله بن سنان نقل می کند امام صادق علیه السلام فرمودند: «در حال طواف بودم که مردی لباسم را کشید، عبّاد بن کثیر بصری بود، گفت ای جعفر چنین لباسی می پوشی؟! در حالی که در این مکان و در جایگاه علی علیه السلام هستی! گفتم لباس سفید کتان است که به یک دینار خریدم و علی علیه السلام در زمانی بود که آنچه می پوشید برای آن زمان مناسب بود و اگر من مثل آن لباس را در این زمان بپوشم مردم خواهند گفت که این مرد ریاکار است مثل عبّاد!) (وسائل الشیعه، ج5، ص15)

/270/260/43/

 

پ, 04/12/1399 - 10:05