به حسب روایت «و لا تکونوا علماء جبارین فیذهب باطلکم بحقکم» اگر کسی تواضع نداشته باشد باطلش که تکبر او است سبب می شود که آن حقی که خداوند به او عنایت کرده است از بین برود حال این حق علم است یا شرفی که به واسطه علم حاصل شده است و یا آن ثوابهایی که از این تعلیم و تعلم حاصل شده است با این تکبر همه اینها از بین می رود.

استاد محسن مروارید در گفتگو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی نشست دوره ای اساتید گفت: ما در رابطه با وجود مبارک امام رضا علیه السلام از جهات مختلفی می توانیم مطالعه داشته باشیم و زندگی ایشان را بررسی کنیم اما چیزی که مناسبت با بعضی از مسائلی که مربوط به ما طلبه ها است دارد در رابطه با مکارم اخلاق ایشان است و یکی از جهاتی که برای حضرت رضا علیه السلام در زندگیشان گفته شده است ودرس مهمی برای ما طلبه ها است مساله تواضعی است که از این بزرگوار نقل شده است.

وی خاطرنشان کرد: دراین باب روایتی است که شخصی بر حضرت رضا علیه السلام وقتی که حضرت در حمام بودند و استحمام می کردند وارد شد در حالی که حضرت ناشناس به حمام رفته بودند که خود این مطلب نوعی تواضع است که آن شخص نشناخت که ایشان حضرت رضا علیه السلام هستند و چون نمی شناخت از ایشان درخواست کرد که «دلکنی» یعنی مرا کیسه بکشید، حضرت شروع به کیسه کشیدن کردند وقتی مشغول این عمل بودند در بین این کیسه کشیدن شخص متوجه شد که ایشان حضرت رضا علیه السلام هستند، شروع کرد به عذرخواهی کردن اما حضرت به او گفتند که اشکالی ندارد و کأن از او می خواستند که بگذارد مشغول کار خودشان باشند.

این استاد حوزه علمیه قم بیان داشت: این مساله یک سیره عملی از امام رضا علیه السلام است که تا چه حد حضرت در مورد مردم متواضع بودند بزرگواری که چه بسا در آن زمان ایام ولایت عهدی حضرت بوده است و این مقام از جهت ظاهری مقام بسیار مهمی بوده است و از جهت معنوی هم که مشخص است مساله ولایت الهیه به حضرت تفویض شده بوده با تمام این عظمت حضرت این گونه متواضع بودند.

وی افزود: در شرح حال ایشان است که وقتی در سفر به خراسان برای حضرت سفره انداخته می شد، حضرت موالیان و غلامانشان و کسانی که تعبیر این است «من السودان» غلام های سیاه را جمع می کردند و با آنها غذا می خوردند وقتی به حضرت گفته می شد چه اشکالی دارد غذای آنها را جدا کنید، حضرت می فرمودند: «إن الرب تبارک و تعالی واحد و الأم واحدة و الأب واحد و الجزاء بالأعمال» خدای ما یکی است و همه از یک پدر و مادر و آدم و حوا بودیم و آن چه که مهم است این است که خدا به واسطه اعمالی که داریم به ما جزا می دهد پس چرا آنها جدای از ما غذا بخورند.

استاد مروارید بیان داشت: حضرت حتی در روز آخری که در این دنیا بودند که زمانی بود که «کان ضعیفا فی ذلک الیوم» و ضعف بر حضرت غلبه کرده بود و نماز ظهر را حضرت خوانده بودند، این جا حضرت سوال کردند که آیا کسانی که این جا هستند غذایی خورده اند یا نه؟ آنها به حضرت عرضه داشتند «یا سیدی من یاکل هاهنا مع ما انت فیه» با این حال و وضعی که برای شما است و کسالتی که برای شما عارض شده است چه کسی حال غذا خوردن دارد.

وی افزود: در ادامه روایت دارد «فانتصب علیه السلام» حضرت با آن حالت ضعفی که داشتند به خودشان فشار آوردند که صاف بنشینند و بعد فرمودند که بروید غذا را بیاورید و بعد «لم یدع من حشمه احدا إلا أقعده معه علی المائدة» همه کسانی که در آن جا بودند و به حضرت خدمت می کردند همه را حضرت را نشاندند و احوال یک یک آنها را هم پرسیدند یعنی این حالت تواضع حتی در آن لحظه آخری که حضرت داشتند از دنیا می رفتند با وجود مبارک ایشان بود.

این استاد حوزه علمیه قم گفت: خیلی مناسبت دارد که ما طلبه ها که در راه تحصیل علم هستیم و چه بسا عده ای ما را به عنوان عالم و یااستاد حوزه می شناسند، بتوانیم این سیره را در کارهای خودمان رعایت کنیم ما سفارش به تواضع را در روایات و سفارشات ائمه علیهم السلام می بینیم، به خصوص در مورد عالم که باید متواضع باشد من جمله روایتی که در کافی شریف در جلد یک صفحه 28 حدیث اول به سند صحیح مرحوم کلینی این روایت را در باب صفت العلماء نقل می کنند که «معاویة بن وهب» می گوید از امام صادق علیه السلام شنیدم «اطلبوا العلم و تزینوا معه بالحلم و الوقار و تواضعوا لمن تعلمونه العلم» حضرت می فرمایند برای کسانی که از شما تعلم علم می کنند تواضع کنید یعنی ایشان از ما خواستند برای شاگردانمان تواضع کنیم.

وی خاطرنشان کرد: البته برای استاد هم باید تواضع کرد همانطورکه در ادامه همین روایت دارد «و تواضعوا لمن طلبتم منه العلم» اما اول تواضع استاد برای شاگرد است یعنی این گونه نباید باشد که انسان احساس کند که اگر علمی را خداوند به او عنایت کرد این مطلب سبب شود که برای او تکبربیاورد بلکه باید تواضع کند و سیره ائمه علیهم السلام در مقابل چشمانش باشد چه اینکه عالمان دنیا حقیقتا آنها بوده اند و آنها از وجود مبارک پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم گرفته تا سایر ائمه علیهم السلام و حضرت رضا که عالم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم بودند متواضع ترین خلق بودند.

وی در انتهای سخنانش بیان داشت: بحسب روایت «و لا تکونوا علماء جبارین فیذهب باطلکم بحقکم» اگر کسی تواضع نداشته باشد باطلش که تکبر او است سبب می شود که آن حقی که خداوند به او عنایت کرده است از بین برود حال این حق علم است یا شرفی که به واسطه علم حاصل شده است و یا آن ثوابهایی که از این تعلیم و تعلم حاصل شده است با این تکبر همه اینها از بین می رود لذا این مطلب خیلی جای تامل دارد که نکند ما از این جهت غافل شویم که علم سبب شود فضایل اخلاقی که اهل بیت علیهم السلام در آنها سرآمد بودند در ما طلبه ها فراموش شود./260/21/20