این موقعیتی که برای امام رضا علیه السلام و اهل بیت علیهم السلام ایجاد شد باید به نام امکانات خلافت در خدمت امامت بخوانیم که این مطلب نکته حساسی در حیات امام رضا علیه السلام است که ایشان امامت را با امکانات خلافت پرورش دادند و معارف اهل بیت علیهم السلام را به عموم جامعه نشان دادند.

استاد محمد باقر ساعی ور در گفتگو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی نشست دوره ای اساتید گفت: در مورد امام رضا علیه السلام بحثی که قابل توجه است بحث ولایت عهدی ایشان است نکته ای که در این مورد قابل بررسی است این است که چرا ایشان ولایت عهدی را قبول کردند و اگر قبول نمی کردند چه اتفاقی می افتاد و این که ما چه نکته ای از این قبول ولایت عهدی امام رضا علیه السلام می آموزیم.

وی افزود: برای پاسخ به این مساله باید از این جا شروع کنیم که وظیفه امام علیه السلام هدایت جامعه است و هدایت در هر زمان و مکانی شرایط خاص خودش را دارد بعضی از مواقع هدایت با خون دادن است، گاهی هدایت با صلح کردن است، گاهی هدایت با تاسیس دانشگاه است و گاهی هم هدایت امت با قبول ولایت عهدی است مهم تشخیص و تعیین این شرایط و احوالات است.

این استاد حوزه علمیه قم بیان داشت: مامون از لحاظ سیاسی فرد پخته ای بود لذا طرح خاصی داشت که دارای جوانب مختلفی بود یکی از این جوانب دنیایی نشان دادن امام علیه السلام بود که اگر به ایشان ولایت عهدی را پیشنهاد می داد و ایشان هم ولایت عهدی را قبول می کردند، می توانست به مردم اهل دنیا بودن ایشان را نشان دهد و بگوید زهد ایشان از این بابت بود که شرایط برای خلافت آن حضرت فراهم نبود و الا ایشان هم مانند بنی العباس اهل دنیا هستند و اگر شرایط برای ایشان فراهم باشد، آن حضرت هم وارد این بازی می شوند، به عبارت دیگر مامون می خواست امام را هم شریک جرم خود در ظلم و جور حکومت کنند.

وی اضافه کرد: هدف دیگر مامون این بود که تدریجا از قداست معنوی امام علیه السلام بکاهد و ایشان را به فردی عادی تبدیل کند که در حال حکومت کردن است. هدف دیگری که مامون در این طرح داشت این بود که علویان را نسبت به خود جذب کند و از قیام علویان جلوگیری کند و به آنها این نکته را برساند که شما دیگر چه می خواهید؟ فرد مورد نظر شما ولی عهد ما است. نکته دیگر این که مامون می خواست با این وضعیت امام رضا علیه السلام را منزوی کند و تحت کنترل خود در آورد؛ از مدینه به مرو آوردن ایشان همراه با نظارت و انزوا و تحت کنترل در آوردن ایشان بود و با این کار تمام فعالیت های امام علیه السلام محدود می شد.

استاد ساعی ور بیان داشت: تا نوزده هدف برای مامون در این امر پیشنهادی ذکر کردند که این امر اهرم فشاری هم برای بنی عباس بود که می خواستند بعد از مساله قتل امین فشاری بر مامون ایجاد کنند که به آنها این پیام را می داد که اگر شما بخواهید بر من شورش کنید من حکومت را به بنی هاشم می سپارم که مامون با این خدعه می خواست بنی العباس را هم تحت کنترل درآورد.

وی افزود: در مقابل طرح مامون، امام رضا علیه السلام می توانستند سه کار انجام دهند اول این که این طرح را به صورت مطلق رد کنند و با طاغوت زمانشان همکاری نکنند، احتمال دوم قبول صد در صدی این مساله بود که مانند حضرت یوسف که عزیزی مصر را پذیرفتند ایشان هم این ولایت عهدی را بپذیرند اما امام سومین گزینه را انتخاب کردند امام این طرح را مشروط قبول کردند و شرط گذاشتند که عزل و نصب نکنند و در امور اداری حکومت هم دخالت نکنند اگر امام این طرح را کاملا قبول می کردند، مامون به اهدافش می رسید، اگر به صورت کامل رد می کردند مامون به احتمال قوی امام رضا علیه السلام را به شهادت می رساند شاهد این مطلب این است که در آخر هم مامون با تهدید این مسئولیت را به امام علیه السلام سپرد و در ادامه این مطلب شورش علویان رقم می خورد و فرصت مناسبی برای مامون برای انهدام علویان ایجاد می شد و این مساله پروسه ای برای از بین بردن مکتب تشیع می شد.

این استاد حوزه علمیه قم بیان داشت: امام رضا علیه السلام در این جا راه سوم را انتخاب کردند که همان قبول مشروط بود. این قبول مشروط دو خاصیت داشت، خاصیت اول خنثی سازی طرح مامون بود چرا که مامون نمی توانست با این قبول مشروط به اهدافش برسد، مامون می خواست امام را اهل دنیا و اهل مقام نشان دهد و در آلودگی های حکومت امام علیه السلام را هم شریک کند تا قداست ایشان را از بین ببرد و می خواست با این کار امام علیه السلام را کنترل کند، بعضی از این اهداف با این قبول مشروط از بین می رفت البته این قبول مشروط هم به صورت اجباری بود امام علیه السلام به گونه ای حرکت کردند که در آخر مامون مجبور شد که امام را به اجبار به این مسئولیت منصوب کند و این قبول مشروط اکراهی سبب شد که طرح مامون خنثی شود.

وی اضافه کرد: نکته مهم در این قبول مشروط خاصیت دومش است این قبول مشروط در این برهه از زمان سبب شد امام رضا علیه السلام طرح جدیدی را در دل طرح مامون پرورش دهند. امام رضا علیه السلام توانستند با تریبون و امکانات خلافت امامت را در سطح حکومت مامون مطرح کنند به گونه ای که مامون در آخر از طرح خودش که از بین بردن امامت و تحکیم خلافت و پادشاهی خودش بود، نتیجه عکس گرفت چون امام علیه السلام با این تریبونی که در اختیار گرفته بودند، امامت را معرفی کردند.

استاد ساعی ور بیان داشت: امام رضا علیه السلام مخصوصا با مناظرات و احتجاجاتی که با اهل ادیان مثل اهل انجیل و تورات و سایر ادیان کردند باعث شدند که همه، مقام علمی و معنوی و اعلمیت و افضلیت ایشان را درک کنند. این موقعیتی که برای امام رضا علیه السلام و اهل بیت علیهم السلام ایجاد شد را باید به نام امکانات خلافت در خدمت امامت بخوانیم که این مطلب نکته حساسی در حیات امام رضا علیه السلام است که ایشان امامت را با امکانات خلافت پرورش دادند و معارف اهل بیت علیهم السلام را به عموم جامعه نشان دادند.

وی در انتهای سخنانش بیان داشت: مامون به هیچ کدام از اهداف تعیین شده اش از ولایت عهدی امام رضا علیه السلام نرسید و باعث شد بحث امامت در جامعه همه فهم شود و در بین همه مسلمان ها و حتی در غیر آنها مورد توجه قرار بگیرد به گونه ای که در آخر مجبور شد امام رضا علیه السلام را به شهادت برساند. هدف مامون این بود که امام رضا علیه السلام را حذف معنوی کند ولی با طرحی که امام رضا علیه السلام ریختند تن به حذف فیزیکی امام علیه السلام داد چرا که معنویت و قداست امام روز به روز افزوده می شد./260/21/20