استاد سید حسن سید پورآذر از اساتید حوزه علمیه قم در گفتگو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی نشست دوره ای اساتید به موضوع «بررسی اجمالی ادعای احمد الحسن در کتاب الوصیة المقدسه» پرداخت.

/270/260/20/

این استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم در ابتدای گفتگو خاطرنشان کرد: احمد الحسن کتاب الوصیة المقدسه را مصون از اشکال می داند و تحدی می کند که اگر کسی می تواند، نسبت به این کتاب، اشکالی بیان کند. اشکالات بسیاری در این کتاب وجود دارد؛ اما در این گفتگوی کوتاه به بیان اجمالی از برخی اشکالات این کتاب می پردازیم.

وی افزود: احمد الحسن مدعی است که مدعی کاذب قادر نیست برای اثبات ادعای خود،  به وصیت استناد کند و برای اثبات این ادعا سعی دارد استدلال عقلی بیان کند. احمد الحسن در کتاب الوصیة المقدسه و در کتاب عقاید الاسلام، ص 90، دائما از دلیل عقلی سخن می گوید. مراد احمد السحن از دلیل عقلی استدلال زیر است: «وصیت متصف به بازدارنده از گمراهی است و کسی که به وصیت تمسک کند، گمراه نمی شود؛ و الا مستلزم جهل و عجز و کذب الهی است و موجب نقض حکمت الهی می شود.» (الوصیة المقدسه، ص 15 و 21؛ عقائد الاسلام، ص 90)

استاد سید پور آذر در ادامه بیان کرد: احمد الحسن براي توضیح بیشتر مثالی را بیان می کند و می گوید: پس اگر انسانی که عالم به غیب و نتایج امور است، به تو بگوید: اگر می خواهی آب بنوشی پس فقط از اینجا آب بنوش و من ضامن هستم اگر تو از این مکان آب بنوشی هرگز مسموم نمی شوي؛ سپس تو از همان مکان آب نوشیدي و مسموم شدي، پس ضامن چه حالتی دارد؟ او یا جاهل بوده است، یا از اساس کاذب است، یا ناتوان از ضمانت بوده است یا خلف وعده کرده است؛ پس آیا کسی که به خدا ایمان دارد، می تواند خدا را به جهل و کذب و عجز و خلف وعده توصیف کند؟! (الوصیة المقدسه الکتاب العاصم من الضلال، ص 19)

وی اضافه نمود: در این استدلال و مثالی که بیان می کند، اهمیت ویژگی «بازدارنده از گمراهی بودن وصیت» در استدلال او مشهود است، به گونه اي که اگر وصیت به این ویژگی متصف نشود، مدعیان کاذب می توانند به وصیت استناد کنند و خود گمراه شوند و دیگران را نیز گمراه کنند و صرف علامت بودن وصیت براي هدایت کافی نیست.

استاد سید پور آذر خاطرنشان کرد: احمد الحسن در کتاب عقاید الاسلام با صراحت بیان می کند: نص و وصیت غیر مباشر در صورتی مصداق خود را مشخص می کند که ویژگی ها و دلالاتی در خود وصیت یا نصوص دیگر بیان شده باشد که از تطبیق نص و وصیت غیر مباشر بر بیشتر از یک نفر منع کند. او به عنوان مثال وصیت پیامبر (ص) در شب وفاتش را مطرح می کند که پیامبر (ص) این نص را به «بازدارنده از گمراهی» توصیف کرده است. (عقاید الاسلام، ص 88)

بررسی ادعاي احمد الحسن:

استاد سید حسن سید پورآذر خاطرنشان کرد: ادعاي احمد الحسن را در دو بخش مورد بررسی قرار می دهیم. ابتدا نکاتی را در مورد ادعاي احمد الحسن نسبت به ویژگی «بازدارنده از گمراهی بودن وصیت» بیان می کنیم؛ سپس به عقلی بودن استدلال او می پردازیم.

نقد ویژگی «بازدارنده از گمراهی»

وی افزود: اولا تعبیر «لن تضلوا بعدی ابدا» تواتر ندارد و برای اثبات امری با این اهمیت قابلیت استناد ندارد.

ثانیا اثبات این صفت (بازدارنده از گمراهی) برای روایتی که احمد الحسن مدعی شده است، وصیت پیامبر خاتم (ص) است، قابل اثبات نیست.

ثالثا: آیات و روایاتی که احمد الحسن در کتاب الوصیة المقدسه به آنها استناد می کند تا این ویژگی را برای وصیت غیر مباشر اثبات کند، دلالتی بر ادعای او ندارند و در واقع احمد الحسن برای اثبات بنیادی ترین ادعای خود در مورد وصیت به آیات متشابه استناد می کند و تفسیری که از آن آیات ارائه می کند، بر خلاف ظاهر آیات و بر خلاف تفسیر اهل بیت (ع) است؛ همچنین روایاتی را که ذکر می کند، علاوه بر اینکه خبر واحد هستند، دلالت بر ادعای احمد الحسن ندارند و متشابه هستند و او با تفسیر به رأی و تأویل باطل دست به تحریف معنوی روایات می زند تا بتواند ادعای خود را با آن روایات ثابت کند.

رابعا: مقصود از ویژگی «بازدارنده بودن از گمراهی» به صورت مطلق نیست؛ بلکه انسا عاقل باید صحت استدلال به وصیت را بررسی کند که آیا استناد به صورت صحیح واقع شده است یا استدلال با تحریف لفظ و معنای حدیث همراه شده است.

و نیز مطابقت سایر علائم و ویژگی هاي حجت هاي الهی را بررسی کند، آیا بر مدعی وصیت منطبق می شود یا بر بطلان ادعاي او دلالت می کند؟ همچنان که هدایتگر بودن قرآن به معنای این نیست که هر کسی به آن تمسک کند، گمراه نمی شود، «شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن هدی للناس و بینات من الهدی و الفرقان» در واقع این ویژگی قرآن به معنی هدایتگر بودن در همه حالات و شرایط و برای همه انسان ها نیست، لذا گروه هایی هستند که با تمسک به قران هدایت نمی شوند، بلکه بر گمراهی آنها افزوده می شود، که عبارتند از:

1. کسانی که از متشابهات قرآن پیروي کنند، گمراه می شوند «فأمّا الذین فی قلوبهم زیغ فیتبعون ما تشابه من ابتغاء الفتنة و ابتغاء تأویله» (آل عمران: 7)

2. کسانی که بعضی از قرآن را بپذیرند و بعضی را انکار کنند، دچار خزي دنیا و عذاب ؛ آخرت می شوند «أفتؤمنون ببعض الکتاب و تکفرون ببعض فما جزاء من یفعل ذلک منکم الا خزی فی الحیاة الدنیا و یوم القیامة یردون الی اشد العذاب و ما الله بقافل عما تعملون» (بقره: 85)

3. کسانی که قرآن را به دلخواه خود تحریف کنند و به قرآن حقیقی ایمان ندارند و از هدایت قرآن بی بهره هستند، بلکه نصیبی جز خسران و هدایت ندارند. «و ننزل من القرآن ما هو شفاء و رحمة للمؤمنین و لا یزید الظالمین الا خسارا» (اسراء: 82)

وی افزود: بنابراین با فرض پذیرش ادعای احمد الحسن نسبت به بازدارنده بودن حدیث وصیت هدایتگری به صورت مطلق برای وصیت اثبات نمی شود. همانطور که هدایتگری قرآن به صورت مطلق نیست.

نقد عقلی بودن استدلال:

استاد سید حسن سید پورآذر خاطرنشان کرد: اشکال اساسی بر استدلال احمد الحسن، این است که این دلیل از اساس دلیل عقلی نیست و احمد الحسن به این نکته توجه ندارد و دائما در کتاب الوصیۀ المقدسه از استدلال عقلی نام می برد، ولی هیچ دلیل عقلی در کتاب الوصیه المقدسه بیان نمی کند و یک دلیل نقلی را به عنوان ذلیل عقلی ذکر می کند.

وی افزود: استدلالی که احمد الحسن آن را دلیل عقلی می داند، عبارت ذیل است: «وصیت متصف به عاصم از گمراهی است و کسی که به وصیت تمسک کند، گمراه نمی شود و الا مستلزم جهل و عجز و کذب الهی و موجب نقض حکمت الهی می شود» (الوصیة المقدسه ص: 15 و 21؛ عقاید الاسلام ص 90)

این استاد حوزه علمیه قم در ادامه بیان کرد: رکن اصلی در استدلال احمد الحسن، این مقدمه است که «وصیت بازدارنده از گمراهی است» احمد الحسن بارها این تعبیر را تکرار می کند و اساس استدلال خود را بر آن مقدمه بنا می نهد. احمد الحسن در کتاب عقاید الاسلام با صراحت بیان می کند نص و وصیت غیر مباشر در صورتی مصداق خود را مشخص می کند که ویژگی ها و دلالاتی در خود وصیت یا نصوص دیگر بیان شده باشد که از تطبیق نص و وصیت غیر مباشر بر بیشتر از یک نفر منع کند. او به عنوان مثال، وصیت پیامبر (ص) در شب وفاتش را مطرح می کند که پیامبر این نص را به «بازدارند از گمراهی» توصیف کرده است. (عقاید الاسلام: 80)

این استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم افزود: با توجه به مستندات می توان گفت:

اولا: احمدالحسن وصیت غیر مباشر را به تنهایی علامت شناخت مدعی صادق نمی داند و وصیت را به تنهایی براي تشخص مدعی صادق کافی نمی داند، بلکه علامت بودن وصیت را مشروط می کند به اینکه داراي ویژگی «بازدارنده از گمراهی» باشد.

ثانیا: ویژگی «بازدارنده از گمراهی بودن» ویژگی ذاتی یا عقلی برای وصیت نیست؛ بلکه این ویژگی از قرائنی که همراه خود وصیت است یا در نصوص دیگر ذکر شده است، فهمیده می شود. و این ویژگی امري عقلی نیست و باید با استفاده از آیات و روایات این ویژگی را اثبات کرد.

وی افزود: بنابراین استدلال احمد الحسن براي اثبات اینکه مدعی کاذب نمی تواند به وصیت استناد کند، متوقف بر اثبات این ویژگی نقلی است، لذا استدلال او یک استدلال نقلی است؛ لکن او سعی می کند اینگونه بیان کند که این استدلال، استدلالی عقلی است.