استاد محمدرضا باقی اصفهانی از اساتید حوزه علمیه قم در گفتگو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی نشست دوره ای اساتید به موضوع «شماری از عوامل طول عمر» پرداخت.

/270/260/20/

این استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم در ابتدای گفتگو خاطرنشان کرد: «4902 وَ- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ مَنْ أَرَادَ الْبَقَاءَ وَ لَا بَقَاءَ فَلْيُبَاكِرِ الْغَدَاءَ وَ لْيُجَوِّدِ الْحِذَاءَ وَ لْيُخَفِّفِ الرِّدَاءَ وَ لْيُقِلَّ مُجَامَعَةَ النِّسَاءِ- قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا خِفَّةُ الرِّدَاءِ قَالَ قِلَّةُ الدَّيْنِ» و رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: هر كس طول عمر و بقاء خواهد- در حالى كه بقا براى كسى در دنيا نيست- پس در بامداد غذائى بخورد، و كفش را خوب و نيكو پوشد، و عبا و بالاپوش را سبك كند، و كمتر از زنان كام گيرد، پرسيدند يا رسول اللَّه مراد از سبكى عبا چيست؟ فرمود: بدهكارى را اندك كردن. (من لا يحضره الفقيه؛ ج‏ 3؛ ص 555)

«فَلْيُبَاكِرِ الْغَدَاءَ»

وی افزود: یکی از مواردی که در روایات مربوط به احوال مردم در آخرالزمان اشاره می شود، آن است که افراد تا دیروقت بیدار می مانند و نزدیک به اذان صبح می خوابند. در روایت نسبت به این افراد، تعبیر تندی شده است. این افراد، پی نماز شب نیستند؛ نماز شبی که روزی افراد را زیاد می کند؛ عمر انسان را طولانی می کند؛ تهجد است؛ و انسان با نماز شب، دستش در دست خدا قرار می گیرد. در روایت آمده است آنها که نمی توانند نماز شب بخوانند بعد از نماز عشا آیه «آمن الرسول بما انزل الیه من ربّه و المؤمنون ...» بخوانند. یا بیان شده است آنها که نماز شب نخواندند، می توانند قضای آن را بجا بیاورند. انسان می تواند در راه رفتن هم نماز مستحبی و قضای آن را بخواند؛  چرا که خداوند نسبت به این افراد مراعات می کند. در صورتی که می بینیم افرادی هستند که نهایت تلاش آنها این می تواند باشد که نمازهای قضایشان را ادا کنند تا جبران مافات کنند.

وی افزود: یکی از چیزهایی که عمر انسان را طولانی می کند، آن است که صبحانه را زود میل کنند.  «فَلْيُبَاكِرِ الْغَدَاء ...» صبح زود بیدار بودن، موضوعیت دارد؛ و اگر انسان بخواهد در ابتدای صبح به دنبال انجام کارهایش برود، برکات نصیب او می شود. به خصوص، صبح شبنه و صبح پنجشنبه بهتر است. چرا که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم نسبت به این دو صبح دعا کردند. بار الها صبح هاي شنبه و پنجشنبه را بر امت من مبارك فرما. «1255- وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ اللَّهُمَّ بَارِكْ‏ لِأُمَّتِي‏ فِي‏ بُكُورِهَا يَوْمَ‏ سَبْتِهَا وَ خَمِيسِهَا» (من لا يحضره الفقيه؛ ج‏ 1؛ ص 425)

«وَ لْيُجَوِّدِ الْحِذَاءَ»

استاد محمرضا باقی اصفهانی خاطرنشان کرد: یکی دیگر از عواملی که در طول عمر اثر دارد، آن است که کفش  و پاپوش او خوب و مناسب باشد. امروز هم می گویند کف پا قلب دوم انسان است. هر کفشی را به پا نباید کرد؛ بیشتر مشکلاتی که در پیری و فرتوتی به سراغ مردم می آید، به خاطر مشکلاتی است که در پا برایشان ایجاد شده؛ چرا که نمی توانند راه بروند؛ و همین امر، سبب مشکلات بعدی آنها شده است. بعضی از مشکلات مربوط به پا به خاطر کفش هایی است که انسان به خوبی انتخاب نکرده است. کفشی که به پای انسان سنگین باشد یا پا با آن داغ بشود و عرق کند، آثار بدی برای جسم انسان دارد. حضرت می فرماید: اگر می خواهی عمر طولانی تری داشته باشی، کفش خوب تهیه کن.

«وَ لْيُخَفِّفِ الرِّدَاءَ»

این استاد حوزه علمیه قم در ادامه بیان کرد: حضرت می فرماید یکی از عواملی که موجب افزایش عمر می شود، آن است که لباس خود را سبک بردارد. لباسی نپوشد که به شانه انسان سنگینی کند. چرا که به بدن انسان فشار می آورد. به همین مطلب می توان افزود بر اینکه انسان نباید وسایل زیادی را در جیب لباس هایش بگذارد تا لباس ها سنگین نشوند.

«وَ لْيُقِلَّ مُجَامَعَةَ النِّسَاءِ»

وی افزود: از جمله عواملی که موجب می شود عمر انسان طولانی بشود، همبستری را کم کند. به اندازه باید باشد؛ چنانکه بیان می شود انسان تا اشتها دارد غذا بخورد. بر خود تحمیل نکند.

معنای کنایه ای «وَ لْيُجَوِّدِ الْحِذَاءَ»

استاد محمدرضا باقی اصفهانی خاطرنشان کرد: دو مورد از آن موارد که بیان شد، معنای کنایه ای هم دارد و بزرگان گفته اند معنای کنایه ای هم مراد می تواند باشد. در باب این کلام که فرمود: «وَ لْيُجَوِّدِ الْحِذَاءَ» یعنی جفت خود را خوب انتخاب کند، گفته اند کفش، کنایه از زوجه و همسر است. «و المراد بتجويد الحذاء اما لبسه جالسا أو كناية عن اتخاذ الزوجة الحسنة السيرة و الصورة.»

این استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم عنوان داشت: وقتی کسی خواب کفش هم ببیند، مانند اینکه کفش خود را گم کرده است، یا اینکه کفش نو خریده است، یا چیزی از این موارد، مربوط به اولاد و همسر است. به حضرت موسی علیه السلام فرمودند: «إِنِّي أَنَا رَبُّكَ فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ طُوى‏» (طه: 12) سنی ها نوشتند چون کفش موسی از پوست خرِ مرده درست شده بود؛ از این رو امر آمد که کفش را در بیاور. اما تفاسیر شیعه بیان کردند یعنی تو در فکر زن و فرزند هستی. چرا که همسر موسی علیه السلام حامله بود و زمان وضع حمل، و نیاز به آتشی برای گرم کردن داشت.  «إِذْ رَأى‏ ناراً فَقالَ لِأَهْلِهِ امْكُثُوا إِنِّي آنَسْتُ ناراً لَعَلِّي آتيكُمْ مِنْها بِقَبَسٍ أَوْ أَجِدُ عَلَى النَّارِ هُدىً» (10) فکرش برای زن و فرزند است؛ دستور آمد «فاخلع نعلیک» یعنی این دو کفش را از خود دور کن؛ یعنی فکر زن و اندیشه فرزند را. در روایت که آمد کفش خوب انتخاب کند، یعنی همسر مناسب را انتخاب نماید که مناسب انسان باشد.

وی افزود: برخی می گویند فلان شخص، همسری با مدارک بالای دانشگاهی برگزید؛ من هم حتما باید همسری اینچنین برگزینم؛ مانند آن است که یک فرد، کفشی با اندازه بزرگ برای پای خود انتخاب کرد؛ کفشی که برای آن شخص مناسب بود؛ اما همان کفش با آن اندازه، برای دیگری نامناسب می تواند باشد. کفشی که برای یک شخص مناسبت دارد، معلوم نیست برای دیگری هم مناسبتی داشته باشد. یک شخص، می تواند با زنی با سطح سواد کارشناسی ارشد زندگی کند و یکی نمی تواند. یکی می تواند با همسری ثروتمند زندگی کند و یکی نمی تواند. حضرت سلیمان درباره هدهد که غیبت کرده بود، فرمود: «لَأُعَذِّبَنَّهُ عَذاباً شَديداً» (النمل: 21) گفتند می خواهی چه کنی؟ فرمود او را با یک کلاغ در یک قفس می اندازم.

این استاد حوزه علمیه قم در ادامه بیان کرد: «کبوتر با کبوتر باز با باز» کفش خوب انتخاب کردن، یعنی زن خوب و مناسب با وضعیت خود انتخاب کند. و الا اگر با چشم  و هم چشمی در میان باشد، کار مشکل می شود. وضعیتی که امروز می بینیم و اختلافاتی که در خانواده ها می بینیم. بعضی به طلاق کشیده می شود و برخی افتراق دارند؛ روزها می گذرد و با هم حرف نمی زنند و قهر کرده اند. یکی اهل شوخی است و دیگری اهل شوخی نیست و جنبه شوخی ندارد؛ یک کلمه اگر حرف زند، شروع به فحاشی می کند. چرا انسانی که اهل شوخی است، سراغ کسی نمی رود که خود، اهل شوخی باشد. کسی که پول ندارد، چرا از جایی زن بگیرد که همیشه بر سر سفره او غذاهای الوان بوده است.

وی تأکید کرد: عزت را باید حفظ کرد؛ در کتاب کافی می خوانیم: «عنه عليه السلام: كانَ مِن دعاءِ رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله: أعُوذُ بِكَ مِنِ امرَأةٍ تُشَيِّبُني قَبلَ مَشِيبِي». امام صادق عليه السلام فرمود: يكى از دعاهاى رسول خدا صلى الله عليه و آله اين بود: پناه مى برم به تو از زنى كه پيش از آنكه زمان پيرى ام فرا رسد، مرا پير كند. (الكافي : 5/326/3 ) شوهر نامناسب هم همین است. مرد بداخلاق که خنده هایش برای دیگران و اخم هایش برای خانواده است، همسر را پیر و عمرش را کوتاه می کند.

معنای کنایه ای «وَ لْيُخَفِّفِ الرِّدَاءَ»

استاد محمدرضا باقی اصفهانی خاطرنشان کرد: این فقره کنایه از دِین و بدهکاری است که به شانه انسان فشار می آورد؛ باید این بدهکاری ها را کم کند؛ و بلکه نباید افزود. دائما به این فکر نباشد که وام بگیرد تا وسایل خانه را عوض کند. البته اگر پول دارد، عوض کند؛ و الا وام گرفتن و قرض کردن، کار درستی نیست. همه لذت های مرد آن زمانی است که بدهکار کسی نباشد. اگر بدهکار نباشد، بسیار سرحال تر است؛ در مقابل، کسی که خود را بدهکار می کند، نه تمرکز بر شغل خود دارد، و نه از عهده همسرداری به خوبی بر می آیند. کسی که می خواهد عمر طولانی تر داشته باشد، نباید مشکلات خودساخته برای خود ایجاد کند. یکی از آن موارد، قرض کردن بود. بیان می شود هیچ دردی از چشم درد بدتر نیست؛ و هیچ همّ و غمّی از بدهکاری بدتر نیست؛ چرا که تمام کار او را تحت الشعاع قرار می دهد. از آقا ضیاء عراقی نقل شده است: «اگر نیازمند باشم، چیزی نمی فهمم»  وای به حال کسی که بدهکاری دارد، و نمی تواند بدهکاری خود را بپردازد. البته گاه انسان به سختی می افتد و قرض می گیرد. قرض دادن هم مستحب است؛ و نگفته اند خانواده را در ضروریات زندگی در مضیقه قرار بدهیم. اما در مسائل غیر ضروری زندگی نباید انسان وام بگیرد و خود را بدهکار کند. طلبه ای وارد مغازه ای شد؛ به اتفاقی خندید. کسی گفت حاج آقا بخند؛ شما نخندی، چه کسی بخندد. شخصی با چندین میلیارد تومان سرمایه و مغازه و وسایل داخل آن، اما نمی تواند با دل خوش بخندد. نعمت های نداشته را به رخ می کشد و نمی تواند از زندگی لذت ببرد.

وی افزود: در دعای ندبه می خوانیم: «... اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ عَلَى مَا جَرَى بِهِ قَضَاؤُكَ فِي أَوْلِيَائِكَ الَّذِينَ اسْتَخْلَصْتَهُمْ لِنَفْسِكَ وَ دِينِكَ إِذَا اخْتَرْتَ لَهُمْ جَزِيلَ مَا عِنْدَكَ مِنَ النَّعِيمِ الْمُقِيمِ الَّذِي لَا زَوَالَ لَهُ وَ لَا اضْمِحْلَالَ بَعْدَ أَنْ شَرَطْتَ عَلَيْهِمُ الزُّهْدَ فِي دَرَجَاتِ هَذِهِ الدُّنْيَا الدَّنِيَّةِ وَ زُخْرُفِهَا وَ زِبْرِجِهَا فَشَرَطُوا لَكَ ذَلِكَ وَ عَلِمْتَ مِنْهُمُ الْوَفَاءَ بِهِ فَقَبِلْتَهُمْ وَ قَرَّبْتَهُمْ ....» شرطی که خداوند برای انبیای الهی کرده بود، آن بود که زهد بورزند؛ در زخارف دنیا هر چه داد، شکر کنند و هر چه نداد، حرص نخورند. «فی درجات هذه الدنیا الدنیه» نمی خواهد از بعد ریاست در دنیا کسی بشود. نمی خواهد از مردم رأی بگیرد. لازم ندارد برای مردم فیلم بازی کند. کاری به کار مردم ندارد و حساب خود را با خدا می داند. آن زمان می تواند مانند عیسی علیه السلام زندگی کند. آنچنان که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: برادرم یحیی فقط گریه می کرد؛ برادرم عیسی هم می خندید و هم گریه می کرد. بنابراین بیان شد یکی از چیزهایی که عمر را کوتاه می کند، بدهکاری ها است.

وی افزود: بیان گردید که «من اراد البقاء و لا بقاء فلیباکر الغداء» صبحانه را زود بخورد؛ کفش خوب بردارد؛ معنای کنایه ای آن است که زوجه خوب انتخاب کند. «و یخفف الرداء» لباس های خود را سبک کند؛ با این معنای کنایه ای که دِین و بدهکاری خود را سبک کند. و مورد دیگر آنکه کارهای شبانه خود را به اندازه انجام بدهد.

دعای طول عمر؛ در مفاتیح الجنان

این استاد حوزه علمیه قم در ادامه بیان کرد:یکی از چیزهایی که عمر را طولانی می کند، دعای برای طول عمر است. در مفاتیح الجنان دعایی در این زمینه است. حتی می توان آن را نوشت و در سجاده گذاشت. دعایی است که در تعقیبات نماز هم می توان خواند.

رساله باقیات الصالحات در آخر کتاب مفاتیح الجنان

باب اول: اعمال شب و روز

فصل اول: اعمال متعلق به مابین طلوع فجر تا طلوع آفتاب

بيست‏ و يكم:

سيّد ابن طاووس به سند معتبر، از جميل بن درّاج روايت‏ كرده: مردى خدمت امام صادق عليه السّلام آمد و گفت: اى مولاى من سنّ و سالم بالا رفته، و خويشانم مرده ‏اند، و مونسى‏ ندارم، مى ‏ترسم مرا هم مرگ دريابد، حضرت فرمود: برادران مؤمن صالح، براى انس گرفتن از نزديكان بهترند، و اگر طولانى‏ شدن عمر خود و خويشان و دوستان را خواهى، اين دعا را پس از هر نماز بخوان.

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ اَللّهُمَّ اِنَّ رَسُولَكَ الصّادِقَ الْمُصَدَّقَ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَآلِهِ قالَ اِنَّكَ قُلْتَ

خدايا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،خدايا رسول راستگوى تصديق‏ شده ‏ات (درود تو بر او و خاندانش) گفت: كه تو فرمودى:

ما تَرَدَّدْتُ فى شَىْءٍ اَ نَا فاعِلُهُ كَتَرَدُّدى فى قَبْضِ رُوحِ عَبْدِىَ الْمُؤْمِنِ يَكْرَهُ الْمَوْتَ

 در هيچ كارى از كارهايم ترديد نكرده ‏ام همچون ترديد در گرفتن روح‏ بنده مؤمنم درحالى ‏كه او مرگ را خوش ندارد

وَاَكْرَهُ مَسآئَتَهُ اَللّهُمَّ فَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَعَجَّلْ لِوَلِيِّكَ الْفَرَجَ

و من هم رنجاندن او را خوش ندارم، خدايا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و براى‏ ولىّ ات گشايش

وَالْعافِيَةَ وَالنَّصْرَ وَلا تَسُؤْنى فى نَفْسى وَلا فى اَحَدٍ مِنْ اَحِبَّتى

و عافيت و يارى را نزديك گردان، و درباره خودم، و احدى از دوستانم بدى قرار مده.

و اگر خواهى يك‏ يك از دوستان خود را نام ببر و بگو: «و لا فى فلان و لا فى فلان» راوى گفت: چون بر اين دعا مداومت كردم، چندان عمر يافته‏ ام كه از زندگانى ملول و خسته شده‏ ام، و اين دعا بسيار معتبر است. و در تمام كتاب هاى دعا نقل شده است.

موارد دیگر در باب عوامل طول عمر

استاد باقی اصفهانی خاطرنشان کرد: از جمله چیزهایی که عمر را طولانی می کند، چیزهایی است که جزو عمر حساب نمی شود؛ مانند سر سفره نشستن و غذا خوردن. و دیگری در مسجد نشستن. و دیگری سفر کربلا. در روایت آمده است: «الإمامُ الباقرُ عليه السلام: مُروا شيعَتَنا بِزِيارَةِ قَبرِ الحُسَينِ بنِ عَلِيٍّ عليه السلام؛ فإنَّ إتيانَهُ يَزيدُ فِي الرِّزقِ، و يَمُدُّ فِي العُمرِ، و يَدفَعُ مَدافِعَ السُّوءِ  شيعيان ما را به زيارت قبر حسين بن على عليه السلام فرمان دهيد؛ زيرا زيارت آن، روزى را زياد مى كند، عمر را دراز مى گرداند و بديها را دور مى سازد. (بحار الأنوار: 101/4/12)

وی افزود: این عوامل، برای طول عمر بود؛ البته درباره تعویق اجل معلق است؛ و الا اگر اجل حتمی باشد، به هر حال،  خواهد آمد.