به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نشست دوره ای اساتید، حجت‌الاسلام و المسلمین عباس پسندیده، رئیس پژوهشکده اخلاق و روان‌شناسی پژوهشگاه قرآن و حدیث، روز سه شنبه ۲۲ مهرماه طی سخنانی در نشست علمی «فضیلت خوش‌اخلاقی از منظر اسلامی» که در چارچوب دومین همایش بین‌المللی مطالعات تطبیقی اخلاق در اسلام و مسیحیت برگزار شد، با بیان اینکه اخلاق می‌تواند نقطه مشترک ادیان برای نجات آن در دنیا باشد، تصریح کرد: حسن خلق در معارف اسلامی تنها یک فضیلت نیست، بلکه کلیدی است برای توسعه فضای ارتباطی و زینت بخشیدن به روابط اجتماعی. این نوع همکاری‌ها میان ادیان می‌تواند منجر به نجات اخلاق در دنیا شود، زیرا اخلاق در جهان کنونی در وضعیت نامناسب و رو به مرگ است.

وی اظهارکرد: ادیان دارای قدرت مفهوم‌سازی هستند؛ به این معنا که ادبیاتی خاص خود را خلق و منتشر می‌کنند، مانند مفهوم «مکارم اخلاق» در اسلام که در ادبیات مسیحیت وجود ندارد.

استاد حوزه و دانشگاه تأکید کرد: حسن خلق از نظر روایات به این معنا نیست که شامل تمام فضایل اخلاقی شود، بلکه اصطلاحی خاص است.

ضرورت رویکرد کارکردگرایی به جای فضیلت‌مداری صرف

وی با اشاره به لزوم مشارکت همه دینداران در تولید دانش، بیان کرد: حسن خلق یکی از نقاطی است که در تولید علم اسلامی مغفول مانده، در حالی که یکی از نتایج مهم خوش‌اخلاقی، توسعه فضای ارتباطی بین افراد است. ما همیشه از نتایج آن سخن می‌گوییم، اما کمتر به مصادیق می‌پردازیم.

رئیس پژوهشکده اخلاق و روان‌شناسی با بیان اینکه سهولت در ارتباط از نتایج مستقیم خوش‌خلقی است، افزود: در روابط اجتماعی نیاز به سهولت داریم و روایات نیز بر این امر تأکید دارند و حسن خلق واجد این ویژگی است. نتیجه دیگر آن از نظر اسلام، زیبایی و زینت در روابط است؛ به این معنا که خوش‌اخلاقی نه تنها وسعت ایجاد می‌کند، بلکه به روابط، زیبایی می‌بخشد.

الفت‌پذیری و انصاف؛ مصادیق کلیدی حسن خلق

عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث به مصادیق متعدد خوش‌اخلاقی در روایات اشاره کرد و گفت: الفت‌گیری و الفت‌پذیری یکی از این مصادیق است. این چرخه زمانی سالم خواهد بود که هر دو طرف، الفت‌پذیری و الفت‌گیری را داشته باشند.

وی به مؤلفه‌های دیگری از خوش‌اخلاقی پرداخت و تشریح کرد:

۱. انعطاف‌پذیری و نرم‌خویی: که در فرهنگ اسلامی از آن به رفق (همراهی در شرایط عادی) و مدارا (همراهی در هنگام وجود مخالفت اندک) تعبیر می‌شود.

۲. خوش‌گویی و سخن خوب گفتن: نحوه سخن گفتن و انتخاب محتوای خوب، تأثیر بسزایی بر مخاطب دارد.

۳. گشاده‌رویی (طلاقه الوجه) : چهره انسان قبل از سخن گفتن مشخص می‌کند که طالب طرف مقابل است یا خیر.

۴. شوخ‌طبعی: این ویژگی باعث شاد کردن دیگران می‌شود و از مسائل مهم در روابط اجتماعی است.

۵. مهار خشم: کنترل خشم در تعامل با دیگران، از ویژگی‌های مؤمن است.

۶.انصاف: انصاف به این معناست که خود و دیگری را دو نیمه سیب بدانیم و هر چه برای خود می‌پسندیم، برای دیگران هم بپسندیم و تفوق و برتری را در روابط اجتماعی از بین ببریم.

حجت‌الاسلام پسندیده در پایان تصریح کرد: آنچه مهم است اینکه در معارف اسلامی، نگاه فقط فضیلت‌مدارانه تغییر کند و رویکرد زندگی‌ساز و کارکردگرایی هم اعمال شود، زیرا صدا و چهره خوش، همراه با محتوای خوب و انصاف، بر مخاطب اثر می‌گذارد.