استاد غلام عباس عرفائی جهرمی از اساتید حوزه علمیه قم در گفتگو با خبرنگار نشست دوره ای اساتید به موضوع «لزوم اعتماد و اطمینان به خداوند متعال» پرداخت.

/270/260/21/

این استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم در ابتدای گفتگو خاطرنشان کرد: در سوره مبارکه شعراء می خوانیم: «فَلَمَّا تَراءَا الْجَمْعانِ قالَ أَصْحابُ مُوسى‏ إِنَّا لَمُدْرَكُونَ (61( قالَ كَلاَّ إِنَّ مَعي‏ رَبِّي سَيَهْدينِ (62( فَأَوْحَيْنا إِلى‏ مُوسى‏ أَنِ اضْرِبْ بِعَصاكَ الْبَحْرَ فَانْفَلَقَ فَكانَ كُلُّ فِرْقٍ كَالطَّوْدِ الْعَظيمِ (63) و چون دو جماعت يكديگر را بديدند، ياران موسى گفتند: اى واى! ما را گرفتند (61) (موسى) گفت: هرگز! پروردگار من با من است و رهبريم خواهد كرد (62( به موسى وحى كرديم كه عصاى خويش را به دريا بزن، پس بشكافت و هر بخشى چون كوهى بزرگ بود (63).

وی افزود: ما قائل هستیم که پیامبران گذشته علم غیب داشته اند و اما مرحوم کلینی اعلی الله مقامه در کتاب کافی بابی را آورده است تحت عنوان «بَابُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ علیهم السلام إِذَا شَاءُوا أَنْ يَعْلَمُوا عُلِّمُوا» و در آن به سه روایت اشاره کرده است:

«1- عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ وَ غَيْرُهُ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَيُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ بَدْرِ بْنِ الْوَلِيدِ عَنْ أَبِي الرَّبِيعِ الشَّامِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِنَّ الْإِمَامَ إِذَا شَاءَ أَنْ يَعْلَمَ عُلِّمَ.

2- أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ بَدْرِ بْنِ الْوَلِيدِ عَنْ أَبِي الرَّبِيعِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِنَّ الْإِمَامَ إِذَا شَاءَ أَنْ يَعْلَمَ أُعْلِمَ.

3- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ عِمْرَانَ بْنِ مُوسَى عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِيدٍ الْمَدَائِنِيِّ عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ الْمَدَائِنِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِذَا أَرَادَ الْإِمَامُ أَنْ يَعْلَمَ شَيْئاً أَعْلَمَهُ اللَّهُ ذَلِكَ.» (الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏1، ص: 258)

استاد عرفائی جهرمی در ادامه بیان کرد: این باب، اشاره به علم غیب ائمه علیهم السلام است؛ حکایت از آن دارد که اگر می خواستند، خداوند از علم غیبی که خدا به آنها عنایت کرده است، استفاده می کنند.

وی اضافه نمود: این مطلب برای آن است که قضیه حضرت موسی علیه السلام از همین باب است. وقتی دید فرعون قصد کشتن آنها را دارد، اصحاب را جمع کرد و مهاجرت نمود تا آنکه به کنار بحر نیل رسیدند. وقتی این دو گروه به هم نزدیک شدند، اصحاب موسی علیه السلام گفتند «انّا لمدرکون» تعبیر ساده اش آن است تعداد کسانی که به حضرت موسی علیه السلام ایمان آورده بودند، شاید حتی چوب دستی را هم نداشتند؛ اما سپاه فرعون، به صورت کامل، مسلح بودند.

این استاد حوزه علمیه قم در ادامه بیان کرد: اصحاب حضرت موسی علیه السلام، حضرت را به پیامبری می دانستند؛ شاید به او گفته باشند بنا بود که در شهر به قتل برسیم؛ الان که در کنار رود به قتل می رسیم و ریشه ما را از جا می کنند. اما موسی علیه السلام می فرماید: «کلّا» هرگز! چرا که «ان معی ربّی سیهدین» این اتفاق نمی افتد؛ چرا که پروردگار با من است و من را هدایت خواهد کرد. این امر اشاره به این است که موسی علیه السلام علم غیب دارد؛ اما از آن استفاده نمی کند. دستور الهی را مو به مو اجرا می کند و نسبت به خدا مطمئن است و توکل تام دارد. آرامش موسی علیه السلام نشأت گرفته از اعتقاد به خدا است.  اعتنا ندارد که قرار است دست را به عصا بزند که راه باز بشود. از این رو در آیه بعد می خوانیم «و اوحینا الی موسی» ما بودیم که به موسی امر کردیم. تا الآن دستور بر این نیامده بود؛ جناب موسی با وجود اینکه خدا به او اختیار داده بود که از علم غیب استفاده کند، به خاطر اعتمادی که به خدا دارد، از علم غیب خود استفاده نمی کند. دلش آرام آرام آرام است. در آنجا است که «ان اضرب بعصاک البحر» حالا عصایت را به دریا بزن.

استاد عرفائی جهرمی خاطرنشان کرد: در کتاب شریف تحف العقول، در روایتی از امام حسن عسگری علیه السلام داریم «لاَ يَشْغَلْكَ رِزْقٌ مَضْمُونٌ عَنْ عَمَلٍ مَفْرُوضٍ» رزقی که تضمین شده است، شما را از انجام واجبات باز ندارد. ائمه علیهم السلام به مانند این فرمایشات، به پیروانشان القاء اطمینان می کنند که مطمئن باشید که رزق تضمین شده است؛ چه اینکه در سوره مبارکه هود می خوانیم که رزق هر جنبنده ای بر عهده خداوند است: «وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللَّهِ رِزْقُها وَ يَعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها كُلٌّ في‏ كِتابٍ مُبين‏» (هود: 6) این فرمایشات، القاء اطمینان و القاء توکل می کند. از همین قبیل است که در سوره شعراء دستور می رسد که مطمئن باشید؛ دستور خدا است که باید بروید و همه مؤمنان، بی هیچ ابایی اطاعت می کنند و نمی پرسند که چرا.

استاد عرفائی تأکید کرد: ما عزیزان طلاب را توجه می دهیم که اولین مخاطبان این آیات و خطابات، ما طلبه ها هستیم. به خدا اطمینان داشته باشیم. چرا آنگونه که باید آرامش داشته باشیم، نداریم؛ مگر نمی فرماید: «الا بذکر الله تطمئن القلوب» این اطمینان قلب صرفا با سبحان الله و الحمد لله گفتن حاصل نمی شوند. بیان این اذکار، مقدمه توجه درونی به خدا هست. بدانیم خداوند، رازق عباد است؛ همان خدایی مدیریت را بر عهده دارد که مدیریت همه عالم را بر عهده دارد؛ عالمی که ما جزئی از آن هستیم. البته خدا به ما عقل داده است و کسی که خلاف عقل خودش عمل کرد، خودش متصدی عمل خودش است.

وی افزود: در روایتی می خوانیم که امام صادق علیه السلام می فرماید به ما نسبت علم غیب می دهند؛ در حالی که جاریه ام پنهان شده و نمی دانم کجا است. حضرت نمی خواهد در هر امری از علم غیبش استفاده کند. اگر چه علم غیب، به صورت ذاتی، مخصوص خداوند متعال است؛ اما خداوند متعال است که این موهبت را به هر کس که بخواهد، مخصوصا به ائمه اطهار علیهم السلام عنایت می کند و آنها هم «ان شاؤوا علموا»

این استاد حوزه علمیه قم در ادامه بیان کرد: سپاه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم در جنگ تبوک، در جایی اتراق کرده بودند. رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند که شترشان گم شده است؛ پیدایش کنید. در آن جنگ هم منافقین حضور داشتند. به طنز می گفتند این شخص ادعای پیامبری می کند و می گوید از آسمان ها خبر دارد؛ اما از جای شتر خود خبر ندارد. حضرت فرمود: من تا حالا نمی دانستم؛ الآن جبرئیل به من فرمود در فلان منطقه افسارش به درختی گیر کرده است.

وی افزود: اگر ائمه ما سلام الله علیهم می خواستند، از علم غیب خود استفاده می کردند؛ بنا نبود در هر شرایطی از آن استفاده کنند؛ چون به خدا اطمینان خاطر داشتند و توکل تام به خدا داشتند. ما هم که پیروان آن بزرگواران هستیم، باید خودمان را از این جهت تطبیق بدهیم. البته ما علم غیب نداریم؛ اما از جهت اطمینان و توکل و اعتماد به کلام الهی و نصرت الهی کار را باید پیش بگیریم.  انسان نباید هیچ دغدغه ای به خودش راه بدهد؛ که اگر راه داد، اعتقاداتش مشکل دارد.