استاد هادی عباسی خراسانی از اساتید حوزه علمیه قم در گفتگو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی نشست دوره ای اساتید، به موضوع «مراد از فضل و رحمت الهی و تفاوت بین آنها» پرداخت.

/270/260/21/

این شاگرد برجسته علامه ذوالفنون حسن زاده آملی رضوان الله علیه خاطرنشان کرد: در آیات 63 و 64 سوره مبارکه بقره می خوانیم: «وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَيْنَاكُمْ بِقُوَّةٍ وَاذْكُرُوا مَا فِيهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» «ثمَّ تَوَلَّيْتُمْ مِنْ بَعْدِ ذَٰلِكَ ۖ فَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لَكُنْتُمْ مِنَ الْخَاسِرِينَ»

استاد عباسی خراسانی در ادامه بیان کرد: «خذوا ما آتیناکم بقوة» یعنی شما باید هم توانایی بدنی و هم توانایی دینی خود را به کار گیرید. کلمات و آیات الهی دستاورد انبیای الهی است که باید کاملا اخذ و عمل شود. وقتی اینها به نتیجه می ‌رسد که به مرحله عمل برسد. حضرت امیر المؤمنین علیه السلام در جریان فتح خیبر فرمودند: «والله ما قلعت باب خيبر و رميت به خلف ظهري أربعين ذراعا بقوة جسدية و لا حركة غذائية، لكني أيدت بقوة ملكوتية» (السعادة، المحمودي، الشيخ محمد باقر، ج 5، ص 21)

صاحب کتاب الهی نامه افزود: در فقره ای از آیه شریفه آمده است: «و اذکروا ما فیه لعلکم تتقون؛ ما فیه یعنی ما آتیناکم.» ذکر غیر از قرائت است. نگهداری کردن نه خواندن و در یاد نگه داشتن مهم است. در ذکر و بحث، هم عمل کردن و هم ماندن است. آنچه از بنی اسرائیل خواسته شده است، قرائت تنها نیست؛ بکه عمل نیز هست. امام علی علیه السلام می فرماید: «اَلْعِلْمُ مَقْرُونٌ بِالْعَمَلِ فَمَنْ عَلِمَ عَمِلَ وَ اَلْعِلْمُ يَهْتِفُ بِالْعَمَلِ فَإِنْ أَجَابَ أَجَابَهُ وَ إِلاَّ اِرْتَحَلَ عَنْهُ» اگر علم همراه عمل شد، نگه داشته می ‌شود و گرنه از بین می‌ رود. (شرح نهج البلاغة، ابن ابي الحديد، ج 19، ص 284.)

وی افزود: ما مأمور به تدبر هستیم؛ تمام آیات الهی چه تورات چه انجیل و چه قرآن. تدبر پیش نیاز عمل است و نتیجه عمل، تقوا است. درست تا قیام قیامت انسان را بین خوف و رجاء نگه می دارد. طوری که همیشه امیدوار باشند. لعل و لیت حروف تمنی و ترجی هستند؛ ولی نسبت خدا برای مقام فعل است؛ و گرنه مقام ذات اینها را ندارد. از صفات امکانیه است نه ایجابیه؛ شاید باشد و شاید نباشد. در مقام فعل، الآن مشخص است؛ ولی وضعیت آینده مشخص نیست. نسبت به وضعیت آینده می‌گویند «لعلکم تتقون.»

استاد هادی عباسی خراسانی خاطرنشان کرد: مراد از تولی به معنای بی ‌توجهی کردن و پشت سر گذاشتن است. آن چنان نزدیک به هم هستند که پشتیبان هم هستند و به هم توجهی ندارند. بعد از اینکه به شما نعمت دادیم و رفع طور کردیم، و نعمت‌ های مادی و معنوی را استفاده کردید و تورات به شما دادیم و امر به عمل کردیم تا به تقوا برسید، بعد از اینها از نعمت‌ های الهی روی بر گرداندید. اگر فضل و رحمت الهی بر شما نمی ‌بود، اهل خسران بودید. خسران زیان در سرمایه است، نه در سود. دلیل بر تولی آنها این بود که از این نعمت‌ ها استفاده نکردند و مدام بهانه ‌های مختلف آوردند که بهانه بنی اسرائیلی شهرت یافت.

وی افزود: نشانه های تولی قوم بنی اسرائیل را باید دانست؛ می دانیم که تولی و رو بر گرداندن، نشانه ‌های مختلفی داشت؛ گوساله ‌پرستی، بهانه ‌گیری، هر نعمتی داده می‌شد قانع نبودند. اینها نشانه‌های تولی قوم بنی اسرائیل است.

این شاگرد برجسته علامه حسن زاده آملی رضوان الله علیه در ادامه بیان کرد: مراد از فضل و رحمت الهی و تفاوت بین آنها را باید دانست؛ این دو پشت سر هم آمده است. رحمت ذکر خاص بعد از عام است. فضل رحمت عامه است، و رحمت خاصه است. فضلی که اینجا مطرح است عظمت و کرامت باری تعالی است. ولی رحمت با توجه به کارهای شما نصیب شما می‌ شود. یکی رحمت دائمی و عامه است و دیگری رحمت مستمر؛ با توجه به خصوصیات رحمت رحیمیه است. در فقره ای از آیه می خوانیم: ««لکنتم من الخاسرین»؛ خسران در سرمایه است نه خسران در سود. طوری شدند که سرمایه ‌هایشان را از دست دادند نه تنها سود را. آن موقعی که سرمایه را از دست بدهند، دادشان بلند است.

وی افزود: با توجه به اینکه آیات در باره بنی اسرائیل است ولی منافاتی با عمومیت مفاد آیات ندارد. نسبت به همه امت‌ ها هست. باید در دین خود با استقامت باشید. اعمال دینی را باید انجام دهید. هم باید بفهمید و هم عمل کنید تا به تقوا و تزکیه برسید. تنها وسیله نجات و رستگاری تزکیه و تقوا است. خیلی از امور پیش نیاز تقوا هستند.

استاد عباسی خراسانی بیان داشت: همه موجودات تحت فضل الهی هستند؛ نه تنها بنی اسرائیل تحت نعمت الهی بودند، که تمام موجودات تحت فضل الهی هستند که یا دائم الفضل علی البریة. انسان با فطرتش باید برسد به رحمت رحیمیه که بر اساس ایمان است نه کرامت باری تعالی. پیامبران انسان‌ها را دعوت به علم و عمل می‌کنند. اعتقادات و اخلاقیات. ایمان وعمل صالح با هم هستند. اینها هم مصداق فضل و رحمت الهی هستند.

این استاد حوزه علمیه قم در ادامه افزود: مراد از قوت در روایات قوت دینی و قوت بدنی است. امام صادق علیه السلام فرمودند: «ما ضعف بدن عما قویت علیه النیة» هیچ گاه بدنی که نیت در آن قوی باشد ضعیف نمی ‌شود. (ميزان الحكمة، المحمدي الري شهري، الشيخ محمد، ج 4، ص3410) نیت یعنی اتصال به حضرت حق. تا نیت نباشد انسان نمی‌تواند کاری انجام دهد.

وی افزود: در روایت آمده است: «عن عبيد اللّه الحلبيّ،قال:قال:«اذكروا ما فيه،و اذكروا ما في تركه من العقوبة» اگر به تورات عمل نکنید، عقاب می ‌شوید. (البرهان في تفسير القرآن، البحراني، السيد هاشم، ج 1، ص 231) یادآوری معاد مراد است. یادآوری معاد نقش مهمی در مراقبت دارد. عذاب الهی شما را می‌گیرد اگر مراقب اعمال خود نباشید.