نشست دوره ای اساتید به عنوان یک مجمع صنفی که با تلاش خود اساتید سطوح عالی تشکیل شده در صدد این است تا مشکلات اساتید را مرتفع سازد و در این راه از تمامی بضاعت خود استفاده می کند، البته کمک اساتید بزرگوار نیز در این زمینه می تواند بسیار مثمر ثمر واقع شود، نشست دوره ای اساتید همواره سعی کرده است بی طرفی خود را از مسائل سیاسی و جناحی حفظ کند و با تمامی ارگان ها و موسسات حوزه در ارتباط دوستانه باشد و همکاری حداکثری داشته باشد، در این جا سعی شده است با یکی از اساتید پرسابقه سطوح عالی حوزه علمیه قم که حرف های شنیدنی زیادی در رابطه با مسائل حوزه و اساتید دارد گفتگویی انجام شود که این مصاحبه در متن زیر آورده شده است.

لازم به ذکر است نشست دوره ای اساتید از تمامی اساتید بزرگواری که در هر زمینه ای از مسائل حوزوی به خصوص مسائل و مشکلات اساتید و مباحث آموزشی حوزه صاحب نظر هستند استقبال می کند و در قالب مصاحبه، گفتگو، مقالات و نظرات از محضر ایشان نموده و این مطالب را بر روی سایت نشست دوره ای اساتید منتشر خواهد کرد.

استاد سید ابراهیم حسینی در گفتگو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی نشست دوره ای اساتید در رابطه با نظریات علمی که در حوزه ارائه می شود، گفت: بیشتر نظریات حوزه در کلام و فقه واصول است، البته بین نیاز و عرضه نظریات فاصله وجود دارد و این به خاطر کمبود تولیدات علمی در حوزه است، همین کرسی های آزاد اندیشی هم که برگزار می شود کم و محدود است ولی این حرکتی که در این زمینه وجود دارد مقدس است.

استاد حوزه علمیه قم درباره علت کمی تولید علم در حوزه، اظهار داشت: کمی تولید علم در حوزه علل مختلفی دارد از جمله اینکه ما انسان های ملا به معنای واقعی کلمه که از مراتب بالای علمی برخوردار باشد کم داریم و دیگر اینکه ما ابزار و امکانات پژوهشی در حوزه کم داریم مثلا یکی از ابزار و امکانات در حوزه پژوهش و تحقیق مسأله زبان است، ما غیر از مشکل زبان عدم دسترسی به منابع تخصصی و کتب مرجع را نیز داریم همچنین افراد زبده و کارشناس در حوزه نادر هستند، مثلا در زمینه کلام ما متخصص خیلی کم داریم با اینکه کلام از اهمیت بالایی برخوردار است.

حوزه در پرداختن به زبان های خارجی فرصت سوزی کرده است/ کل کتابخانه های غرب را بگردید یک کتاب تفسیر شیعی به زبان انگلیسی پیدا نمی کنید!

حوزه در پرداختن به زبان های خارجی فرصت سوزی کرده است، در هر کدام از حوزه های علوم انسانی وارد شوید مشاهده می کنید که غربی ها خیلی بیشتر از ما تولیدات علمی دارند، شما اگر کل کتابخانه های غرب را بگردید یک کتاب تفسیر شیعی به زبان انگلیسی پیدا نمی کنید.

وی ادامه داد: مسأله زبان هم جدی است به عنوان مثال کسانی که بتوانند در فلسفه غرب به منابع اصلی رجوع کنند فوق العاده کم هستند، تازه حوزه دارد به این نکته می رسد که ما به زبان های علمی دنیا مانند فرانسه، آلمانی که زبان فلاسفه غرب است و زبان انگلیسی که بین المللی است، نیاز مبرم داریم البته افرادی در حوزه هستند که مسلط به این زبان ها باشند ولی بسیار کم هستند.

استاد حوزه علمیه قم ابراز داشت: حوزه در پرداختن به زبان های خارجی فرصت سوزی کرده است یعنی آن مقداری که نیاز بود در کنار درس و بحث طلاب مطالبی قرار داده شود، انجام نشد مباحثی مانند فلسفه و روانشناسی غرب نیازمند فراگیری زبان‌های خارجی است، به نظرم نسبت به آموزش زبان های خارجی در حوزه جفا صورت گرفته است.

وی افزود: زمانی که ما در هر کدام از حوزه های علوم انسانی وارد می شویم مشاهده می کنیم که غربی ها خیلی بیشتر از ما تولیدات علمی دارند و نکته مهمتر این است که اگر شما به کتابخانه های غرب سری بزنید متوجه خواهید شد که ترجمه متون اصلی ما وجود ندارد مثلا ما ترجمه ای از تفاسیر قرآن در غرب نداریم، ما کتب مرجع خود در زمینه کلام، اعتقادی و فلسفه را حتی به زبان انگلیسی هم ترجمه نکرده ایم.

استاد سطح عالی حوزه علمیه خاطرنشان کرد: شما اگر کل کتابخانه های غرب را بگردید یک کتاب تفسیر شیعی به زبان انگلیسی پیدا نمی کنید بنده خود این کار را انجام داده ام در حالی که اگر شما مراجعه کنید می بینید که اهل سنت تمام کتاب های مهم خود را حتی کتب روایی خود را به زبان های مختلف ترجمه کرده اند و خودشان هم به زبان های مختلف تسلط دارند و از زبان های مختلف استفاده می کنند.

وی بیان داشت: مهمترین مشکل حوزه نگاه بسته آن است، در زمینه علوم قرآنی غیر حوزویانی که در حوزه های دینی و اسلامی هستند مقالات و نظریاتشان خیلی بیشتر از ما است، متأسفانه ما در این زمینه خیلی عقب افتادیم، به نظرم کار باید از ریشه و بنیانش متحول شود.

استاد حسینی با اشاره به تلاش برای جبران خلاهای موجود در حوزه در این زمینه ها، تصریح کرد: باید با بینش و دید وسیع و با حس دردمندی و واقع نگری وارد این جریان شوند و بدون افراط و تفریط در طی برنامه ریزی هایی که انجام می دهند با یک شتاب خوب و قابل قبول از لحاظ کمی و ژرف نگری از لحاظ کیفی حرکت کنیم، ما امروز فوق العاده از دنیا عقب هستیم.

موسسات علمی، پژوهشی متعددی که تاسیس شده اند مشکلاتی دارند یعنی بیشتر به دنبال تولید کارهای تجاری و محتوای تجاری نه علمی می باشند

وی درباره موسسات متعددی که هستند ولی خروجی چشم گیری ندارند، گفت: این موسسات مشکلاتی دارند یکی اینکه تجاری هستند یعنی بیشتر به دنبال تولید کارهای تجاری و محتوای تجاری نه علمی می باشند، آنها تفکرشان این است و نکته دیگر این که آنها به روز نیستند و دیگر اینکه این موسسات دچار موازی کاری هستند و این موسسات دنبال تربیت افراد در مباحثی که نیاز امروز می باشد نیستند.

استاد حوزه علمیه ادامه داد: راهکار آن است که حوزه موسساتی را که دچار موازی کاری هستند را یک جا جمع کند مثلا موسسات متعدی در فقه و اصول یا حتی تفسیر دارند کار می کنند و هر کسی برای خودش موسسه جداگانه ای تاسیس کرده است، همه این موسسه ها نیز می خواهند کار کنند ولی بیشتر از آنچه انجام می دهند را نمایش می دهند و بیشتر کار تجاری می کنند، علتش هم این است که اینها نیامده اند دردمندانه نیروها و فکرها وتجربیاتشان را روی هم بگذارند و یک کار گروهی انجام دهند، یکی از مشکلات بزرگی که ما در حوزه داریم این است که کار جمعی بلد نیستیم لذا هر کسی برای خودش کار می کند.

وی افزود: در حوزه آموزش کار به صورت جمعی وجود ندارد، علمای قدیم به خاطر عدم امکانات و مسائل دیگر به صورت انفرادی کار می کردند و این در حوزه به صورت سنت در آمده است، در دانشگاه ها این گونه نیست مخصوصا به تولید علم و پژوهش خیلی اهمیت می دهند، شما به عنوان آزمایش بروید در میان طلاب ببینید چه مقدار از طلبه ها روش تحقیق بلد هستند؟ آیا می دانند انواع روش های تحقیق چیست؟ حتی نمی دانند چگونه درس بخوانند و یا حتی چگونه درس خارج شرکت کنند.

ما متاسفانه در حوزه روش شناسی نداریم، طلبه ما روش تحقیق را آموزش ندیده است، حوزه باید روی این مطالب سرمایه گذاری کند

استاد سطح عالی حوزه علمیه قم بیان کرد: ما متاسفانه روش شناسی نداریم مثلا طلبه ای ده سال درس خارج شرکت می کند ولی مقدمه یک ساله ای برای روش های اجتهادی به او نمی دهند و ناچار است که چندین سال درس خارج استادی برود تا آرام آرام روش اجتهادی استاد را فرا بگیرد، در حالی که روش شناسی در دنیا از مهمترین مطالب است، حوزه باید روی این مطالب سرمایه گذاری کند.

وی با بیان اینکه یکی از علل سرخوردگی طلاب در درس خارج عدم آشنایی با روش اجتهادی است، اظهار داشت: اگر یک پیش درآمدی برای طلاب درس خارج می گفتند و روش های اجتهادی را بیان می کردند مثلا ما پنج تا، ده تا روش اجتهادی داریم، مدرسه بغداد روش اجتهادی اش این گونه است، مدرسه آیت الله خوئی این روش را دارد، مدرسه مرحوم آخوند، مرحوم نائینی و مرحوم شیخ این روش اجتهادی را دارند، آن زمان طلبه ویژگی های روش های هر کدام را می فهمید و به تناسب علاقه خود یک استاد متناسب با آن روش را انتخاب می کرد بعد ببینید که چقدر تولید علم می شد.

ما از لحاظ امکانات خیلی کمبودی نداریم مشکل عمده ما در برنامه ریزی و مدیریت است، برنامه ریزی مقدمه مدیریت است

استاد سطوح عالی حوزه افزود: سرخوردگی که امروز در حوزه ملاحظه می شود به خاطر عدم توجه به تحقیق و پژوهش و روش‌های آن است، امروز حوزه به زبان های مختلف، اسلوب تولید علم و روش پژوهش نیاز مبرم دارد، ما از لحاظ امکانات خیلی کمبودی نداریم مشکل عمده ما در برنامه ریزی و مدیریت است، برنامه ریزی مقدمه مدیریت است، متاسفانه برنامه ریزی‌های ما بر اساس آزمون و خطا است و به این علت مرتب برنامه ها را تغییر می دهیم.

وی خاطرنشان کرد: ما یک سیستم و اسلوب تعریف شده برای روش آموزشی در حوزه نداریم و امروز هم نمی شود با این کمیت طلاب به روش و سیستم قدیم عمل کرد، هم چنان که بنده عقیده دارم فقهی که امروز در حوزه داریم پاسخگوی نیاز نیست و علتش هم این است که ما نیامدیم مبانی فقهی که متناسب با نیاز روز باشد را آموزش دهیم و ارائه کنیم، الان جواب استفتائات اکثرا «احوط» است یا به مراجع دیگر ارجاع می دهند.

استاد حسینی افزود: ما باید سیستم ها، برنامه ریزی ها و مدیریت خود را به روز کنیم ولی ما هنوز از زمانه عقب هستیم در حالی که امکانات در حوزه هم خیلی بد نیست، مشکلات حوزه بیشتر نرم افزاری است تا اینکه سخت افزاری باشد، البته بنده مدیریت حوزه را مسئول تمام مشکلات نمی دانم.

مشکل اصلی حوزه توجه نداشتن به اساتید در همه ابعاد است، یک قطع رابطه بین اساتید حوزه و برنامه ریزی و سیاست گذاری در حوزه وجود دارد

استاد سطوح عالی حوزه خاطرنشان کرد: آقایان از اساتید حوزه استفاده کنند یعنی اساتید حوزه برای حوزه برنامه ریزی کنند نه یک عده ای که هیچ آشنایی با مسائل دروس حوزوی ندارند بیایند راجع به دروس حوزوی برنامه ریزی کنند در حالی که خیلی از آنها در میدان عمل نیستند، الان یک قطع رابطه بین اساتید حوزه و برنامه ریزی و سیاست گذاری در حوزه وجود دارد، جلساتی هم که اساتید در آن شرکت می کنند بیشتر جلسات توصیه ای و سفارشی و تکریم است یعنی استفاده عملی ندارد.

وی افزود: مهمترین علتی که در حوزه قدیم در مسأله آموزش و پرورش موفق تر از ما بوده اند این است که اساتید حوزه واقعا همه کاره حوزه بودند شاگرد را به استاد می سپردند و آن استاد برای شاگردش همه کار می کرد، الان اگر بیایند به اساتید حوزه امکانات بدهند، پول در اختیارشان بگذارند تا طلبه ها را وادار به پژوهش کنند این کار اساتید حوزه است، خوب بنده ای که استاد سطح عالی هستم و سالیان زیادی است تدریس سطح عالی را دارم چقدر حقوق می گیرم یک مبلغ ناچیزی در ماه می دهند یقینا بنده دیگر کارهای پژوهشی و کار با شاگرد را انجام نمی دهم، حال انگیزه های الهی هم تا چه حدی می تواند تاثیر گذار باشد زمانی که معاش من مشکل دارد.

استاد حوزه علمیه قم بیان داشت: آقایان بگویند شمای استاد به جای اینکه پنج تا درس بدهید ما این مقدار به شما می دهیم، در کنار درس یک تحقیق و پژوهشی هم در کلاس داشته باشید یعنی به استاد شخصیت بدهند، در حوزه یک عده هستند که حقیقتا تدریس را انتخاب کرده اند از جمله امثال بنده که تدریس را انتخاب کرده اند و به غیر از تدریس به هیچ کاری دیگری ورود نکرده و نخواهم کرد حوزه باید این افراد را شناسایی کند واقعا باید استاد جایگاهش را پیدا کند، باید در برنامه ریزی ها داخل شود، باید به گونه ای تامین شود که حتی بتواند شاگرد خود را نیز به شکلی تامین کند.

وی اضافه کرد: به مراجع بزرگوار پیشنهاد داده شود اساتید را تقویت کنند، اساتید را با شاگردان ارتباط دهند، مثلا شمای استاد سه ساعت تدریس می کنید تدریس خود را یک ساعت کنید و دو ساعت باقی مانده را با شاگردان باشید آن زمان ببینید چه خواهد شد، خروجی ها بسیار متحول خواهد شد.

استاد حسینی گفت: به عنوان نمونه عرض می کنم بنده زمانی در مدرسه امام خمینی رحمةالله علیه تدریس می کردم و روشی که استاد با شاگرد در ارتباط باشد را می خواستم تجربه کنم به آنها گفتم که شما به هر استادی سه ساعت حق التدریس بدهید ولی یک ساعت تدریس کند و بقیه را با شاگردان کار علمی، پژوهشی، تحقیقی، اخلاقی و فکری کند، خدا شاهد است طلبه هایی که این طرح را در آن یک سال گذراندند درخشان هستند و این طرح همان سال فقط اجرا شد و هنوز هم بعد از پانزده سال که از آن طرح می گذرد شاگردان را که در بیرون می بینیم یاد آن ایام و تاثیر آن دوره را می کنیم، در آن دوره مسائل اخلاقی، مالی، خانوادگی، درسی و دیگر مسائلشان را رسیدگی می کردیم در حجره با هم نشست علمی، اخلاقی می گذاشتیم، این کاری است که باید در حوزه بشود و متاسفانه نمی شود.

تنها راه نجات حوزه توجه به اساتید است باید جایگاه واقعی اساتید را شناخت

وی اظهار کرد: امروز اساتید حتی وقت پاسخ دادن به سوال یکی از شاگردان را هم در بیرون از کلاس ندارند چون باید استاد بدود تا به کلاس دیگری برسد تازه اگر هم این کار را انجام دهد به جایی نمی رسد یعنی واقعا خنده آور نیست امثال بنده ای که می توانستند خیلی از کارها را در کشور دست بگیرند و درآمد بالایی هم داشته باشند ولی این کار را نکردند و در حوزه مانده اند و به عشق حوزه و برای آن کار کردند امروز فقط مبلغ ناچیزی ماهیانه به عنوان حق التدریس می گیرند، یقینا با این روش نمی‌توان پیشرفت کرد.

استاد حوزه متذکر شد: به نظر من تنها راه نجات حوزه توجه به اساتید است باید جایگاه واقعی اساتید را شناخت تا او نیز آن فعالیت‌هایی که از یک استاد انتظار می رود را انجام دهد، خدا شاهد است که همه چیز درست خواهد شد منتهی این را نمی خواهند انجام دهند و علتش را نمی دانم شاید این مطالب را هم می دانند ولی نمی خواهند انجام بدهند.

وی در رابطه با نشست دوره ای اساتید، ابراز کرد: احساس می شود همین نشست دوره ای اساتید هم با جامعه مدرسین تقابلاتی دارد چگونه می شود اینها را کنار هم جمع کرد، بنده معتقدم باید یک تشکل قوی در حوزه ایجاد شود یعنی هر کدام برای خود و به صورت جداگانه فعالیت نکنند، البته بنده نشست را از جهاتی قبول دارم ولی نشست بیاید برنامه ریزی هم بکند ولی آن کسانی که در حوزه منابع مالی، برنامه ریزی ها، سیاست گذاری ها و اجرای آن برنامه ها را در دست دارند که نشست دوره ای اساتید نیستند.

امروز در دنیا با اساتید چگونه رفتار می کنند؟ بالاترین مراتب اجتماعی و مالی برای اساتید است

استاد سطح عالی حوزه تصریح کرد: اگر به استاد نقش واقعی اش را بدهند بیشتر مشکلات حوزه حل خواهد شد، بنده ۲۵ سال است که مشغول تدریس هستم هیچ گاه طلبه ها را این مقدار بی انگیزه ندیده بودم علتش هم این است که طلبه با خود می گوید استاد بنده که این همه درس خوانده است این شده است من چه خواهم شد، به قول یکی از شاگردانم که مرا در خیابان دیده بود می گفت: «من سال اولم هست که قاضی شدم و چهار میلیون تومان حقوق می گیرم شما چی که ۲۵ سال اینجا تدریس می کنید چه مقدار می‌گیرید».

وی ادامه داد: واقعا نمی آیند به استاد رسیدگی کنند نقش مادی و معنوی استاد را پشتیبانی کنند و به استاد بگویند ما برای تو خرج می کنیم، امروز در دنیا با اساتید چگونه رفتار می کنند؟ بالاترین مراتب اجتماعی و مالی برای اساتید است، بیایند افرادی که تدریس و ذوق شان خوب است را شناسایی کنند، متاسفانه یکی از چیزهایی که هست این می باشد که یکی از آقایان می گفت فردی را بنده می شناسم که رفت در مدارس صمدیه درس بدهد قبولش نکردند الان آمده در بیرون مکاسب شروع کرده است یعنی استادی نظم و قاعده ای ندارد.

استاد حسینی در پایان با بیان این که این مباحث قبلا هم گفته شده ولی تاثیر خاصی نداشته است حداقل نشست دوره ای اساتید به عنوان متولی امور صنفی اساتید سطوح عالی حوزه بتواند تحولی در امور مربوط به اساتید حوزه بگذارد که متحول شدن نظام استادی در حوزه به تحول بنیادی در حوزه می انجامد، گفت:  آقایان بیایند اساتیدی که تاثیر گذارند و تدریس را برای خودشان به عنوان یک رسالت، شغل یا علاقه انتخاب کرده اند شناسایی کنند و اینها را تقویت کنند واقعا به این اساتید برسند بعد بگویند شما یک ساعت تدریس کنید دو ساعت با طلبه کار کنید پژوهش به او بیاموزید، از لحاظ اخلاقی روی طلبه کار کنید، از لحاظ مادی مشکلات طلبه را بببینید و دستگیری کنید، مثلا یک استادی که صد شاگرد در کلاس دارد اگر بخواهد به صورت عمومی به شاگردانش رسیدگی کند خیلی کاری ندارد بنده همه اینها را تجربه کرده ام ولی وقتی این کار را نمی کنند و فایده ای ندارد ما هم مجبوریم برای اداره زندگی مان برویم به کارهای دیگر بپردازیم چون با این وضعیت زندگی مان تامین نمی شود./220/43/20