استاد علی نظری منفرد از اساتید حوزه علمیه قم در گفتگو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی نشست دوره ای اساتید به موضوع «نگاهی به زندگانی جعفر طیار و خانواده ابوطالب» پرداخت.

/270/260/21/

این استاد درس خارج حوزه در ابتدای گفتگو خاطرنشان کرد: در روایتی نبوی (ص) می خوانیم: «1- محمد بن الحسين الأشناني، عن محمد بن عبيد المحاربي، عن علي بن غراب، عن جعفر بن محمد، عن أبيه، قال: قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله لجعفر: أنت أشبهت‏ خلقي‏ و خلقي‏» (ابن حيون، نعمان بن محمد مغربى، شرح الأخبار في فضائل الأئمة الأطهار عليهم السلام - قم، چاپ: اول، 1409 ق؛ ج‏ 3؛ ص 548)

فرزندان ابوطالب علیه السلام

وی افزود: فاطمه بنت اسد بن هاشم، دخترعموی ابوطالب بن عبدالمطلب بن هاشم است. از این رو امیرالمؤمنین علی علیه السلام هم از جانب مادر و هم پدر، «هاشمی» است. فاطمه بنت اسد از ابوطالب صاحب پنج فرزند شده که نام بزرگترین فرزند، «طالب» است که البته کنیه ابوطالب برای پدر امیرالمؤمنین به همین واسطه بوده باشد یا خیر، از نظر مورّخین محل کلام است. عقیل ده سال بعد از طالب به دنیا آمد و ده سال بعد از عقیل، جعفر به دنیا آمد و ده سال بعد از جعفر، علی امیرالمؤمنین علیه السلام به دنیا آمد. به عبارت دیگر، ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ ﺍﻣﯿﺮﺍﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ (ﺳﻼﻡ ﷲ ﻋﻠﯿﻪ) ﺑﺎ ﻃﺎﻟﺐ ﮐﻪ ﭘﺴﺮ ﺑﺰﺭﮒ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﺑﻮﻃﺎلب است، ﺳﯽ ﺳﺎﻝ ﻓﺎﺻﻠﻪ می باشد. امیرالمؤمنین پسر کوچک ابوطالب است.

ام هانی، خواهر امیرالمؤمنین علیه السلام

وی افزود: حضرت ابوطالب علاوه بر چهار پسر، دختری دارد به نام «ام هانی» که به کنیه مشهور است و نام او «فاخته» می باشد. ام هانی قبل از اسلام با مردی از قبیله بنی مخزوم به نام هبیره ازدواج کرد. ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽﻣﺨﺰﻭﻡ ﯾﻪ ﺗﯿﺮﻩ ﺍﯼ ﺍﺯ ﻗﺮﯾﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﺯﯾﺒﺎ ﭼﻬﺮﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﻭ ﻣﺎﺩﺭ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪﺍ صلی الله علیه و آله و سلم ﺁﻣﻨﻪ ﺑﻨﺖ ﻭﻫﺐ (ﻧﻪ ﻭﻫﺎﺏ) ﻫﻢ ﺍﺯ ﺑﻨﯽ ﻣﺨﺰﻭم است.

جعدة بن هبیرة خواهرزاده امیرالمؤمنین علیه السلام

استاد نظری منفرد در ادامه بیان کرد: ثمره ازدواج ام هانی و هبیره، پسری به نام جعده است؛ که امیرالمؤمنین علیه السلام این خواهرزاده را بسیار دوست می داشت. او  با حضرت امیر علیه السلام به کوفه مهاجرت کرد و ساکن همانجا شد. یکی از کسانی که با امام حسین علیه السلام قبل از ﺁﻣﺪﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻪ ﮐﺮﺑﻼ ﻣﮑﺎﺗﺒﺎﺕ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ، ﻫﻤﯿﻦ ﺁﻝ ﺟﻌﺪة ﺍﺑﻦ ﻫﺒﯿﺮﻩ بودند.

وی ابراز داشت: گاهی که حضرت امیر علیه السلام به مسافرت می رفتند و در کوفه نبودند، خواهرزاده خود، جعده بن هبیره را به جای خود برای نماز می گذاشتند. ﮔﺎﻫﯽ ﺍﻣﯿﺮﺍﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ علیه السلام ﺧﻄﺒﻪ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ بر روی سنگی می ایستادند؛ دست بر شانه جعده، خواهرزاده شان می گذاشتند و خطبه قرائت می کردند. چه اینکه در زمان قرائت خطبه در باب جهاد، «ﺍﻥّ ﺍﻟﺠﻬﺎﺩ ﺑﺎﺏ ﻣﻦ ﺍﺑﻮﺍﺏ ﺍﻟﺠﻨﺔ ﻓﺘﺤﻪ ﷲ ﻟﺨﺎﺻﺔ ﺍﻭﻟﯿﺎﺋﻪ ...» که در اواخر عمر مبارک قرائت گردید، اینچنین بود؛ و روی سنگی بیان می کردند «ﻭ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺪﺭﻋﺔ ﺻﻮﻑ». لباس های کوتاهی مانند کُت، و البته از «پشم» بر تن حضرت بود. دست مبارکشان را بر شانه جعده گذاشته و خطبه ایراد می کردند.

این استاد حوزه علمیه قم تصریح کرد: ﻋﺘﺒﺔ ﺍﺑﻦ ﺍﺑﯽ ﺳﻔﯿﺎﻥ، ﺑﺮﺍﺩﺭ ناتنی ﻣﻌﺎﻭﯾﻪ است؛ همان که پسرش ولید بن عتبه استاندار مدینه بود؛ که با مرگ معاویه، حضرت سیدالشهداء علیه السلام را در مدینه به دربار طلب کرد.

وی اضافه نمود: عتبه بن ابی سفیان، این انسان نانجیب در جنگ صفین به جعده طعنه می زند که به چه می نازی؟ پدرت هبیره که انسان مهمی نبود. دایی تو علی بن ابی طالب است؛ چه ارتباطی به تو دارد. جعده در پاسخ گفت اگر تو هم دایی مانند امیرالمؤمنین علی علیه السلام می داشتی، پدرت را فراموش می کردی .

مادر بزرگوار جعفر بن ابی طالب

استاد نظری منفرد خاطرنشان کرد: ﺟﻌﻔﺮ ﺳﻼﻡ ﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﭘﺴﺮ ﺳﻮﻡ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﺑﻮﻃﺎﻟب و ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻨﺖ ﺍﺳﺪ است. اگرچه ازدواج ابوطالب با فاطمه بنت اسد در زمان جاهلیت بوده، اما ندیدم که ابوطالب ازدواج دیگری کرده باشد. و فاطمه بنت اسد «ﮐﺎﻧﺖ ﻣﻦ ﺍﻟﻨﺴﺎﺀ ﺍﻟﻤﻬﺎﺟﺮﺍﺕ ﻣﻦ ﺍﻟﺴﺎﺑﻘﺎﺕ» ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻨﺖ ﺍﺳﺪ در کنار فاطمه بنت زبیر بن عبدالمطلب و فاطمه دختر رسول الله سلام الله علیهما همان فواطمی هستند که علی علیه السلام بعد از هجرت پیامبر اکرم، در مکه ماند تا آنها را به مدینه بیاورد. ﺯﺑﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﻟﻤﻄﻠﺐ ﻣﺮﺩ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭ و ﺍﺯ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﻠﻒ ﺍﻟﻔﻀﻮﻝ در قبل از اسلام هم بوده و البته در همان قبل از اسلام هم از دنیا رفته است.

وی افزود: جعفر بن ابی طالب از سابقین در اسلام است؛ به گونه ای که بعد از امیرالمؤمنین علی علیه السلام، به فاصله کوتاهی ایمان آورد.

این استاد حوزه علمیه قم در ادامه بیان کرد: جعفر دارای خلق های پسندیده ای بود؛ از این رو ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪﺍ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺟﻌﻔﺮ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ﭼﻨﺪ ﺧﺼﻠﺖ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺍﺳﻼﻡ آن ﺧﺼﻠﺖ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﻣﻀﺎ ﮐﺮﺩ. ﯾﮑﯽ آنکه ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ، ﺷﺮﺍﺏ ﻧﺨﻮﺭﺩ. ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺧﺼﻠﺖ ﻫﺎﯼ ﺣﻀﺮﺕ ﺟﻌﻔﺮ ﺳﻼﻡ ﷲ ﻋﻠﯿﻪ آﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺯﻧﺎ ﻧﮑﺮﺩ.

وی ابراز داشت: جعفر بن ابی طالب سلام الله علیه ﺍﺯ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺖ  ﺩﺭ ﻣﮑﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ. به همراه هشتاد تن از مسلمان ها از مکه ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ (اتیوپی امروز) هجرت ﮐﺮﺩ. او ﺍﺯ ﺍﺳﻤﺎﺀ ﺑﻨﺖ ﻋﻤﯿﺲ ﺳﻪ ﺗﺎ ﭘﺴﺮ ﺩﺍﺭد به نام های ﻋﺒﺪﷲ، ﻋﻮﻥ، ﻣﺤﻤﺪ؛ که ﻫﺮ ﺳﻪ ﺩﺭ ﺣﺒﺸﻪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪﻧﺪ. نجاشی و مردم حبشه به برکت ﺣﻀﻮﺭ ﺣﻀﺮﺕ ﺟﻌﻔﺮ ﺳﻼﻡ ﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺷﺪﻧﺪ.