بسم الله الرحمن الرحیم

معنای حدیث «ابوه الذی یلیه افضل»

احمد الحسن مدعی امامت و وصایت و مهدویّت، با استناد به آیات و روایات متشابه و تاویل باطل آنها در صدد تحریف دین است.

او مدعی است بعد از دوازه امام دوازده مهدی جزو اوصیاء پیامبر هستند و مهدی اول احمد الحسن است که قبل از امام زمان (عج) مبعوث می شود.

یکی از روایات متشابه که مورد استناد پیروان احمد الحسن قرار می گیرد، روایت ذیل است:

/270/260/20/

روایت از رسول الله (ص) در کتاب سلیم بن قیس:

«... سپس رسول الله (ص) با دستش بر حسین (ع) زد و فرمود: ای سلمان! مهدی امت من فرزند حسین است و او کسی است که در زمین قسط و عدل برپا می کند همان طور که از فساد و ظلم پر شده بود. مهدی امام و فرزند امام است، عالم فرزند عالم است، وصیّ فرزند وصیّ است، پدرش که امور او را بر عهده می گیرد (یلیه) امام، وصیّ و عالم است. سلمان به پیامبر (ص) گفت: ای پیامبر خدا! مهدی افضل است یا پدرش؟ پیامبر (ص) فرمود: پدرش از او افضل است. برای اولّی از ائمه پاداش همه ائمه هست، زیرا خداوند همه آنها را به واسطه اولی هدایت کرده است...».

« ... ثُمَّ ضَرَبَ بِيَدِهِ عَلَى الْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلَامُ فَقَالَ: يَا سَلْمَانُ، مَهْدِيُّ أُمَّتِي الَّذِي يَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً مِنْ وُلْدِ هَذَا. إِمَامُ بْنُ إِمَامٍ، عَالِمُ بْنُ عَالِمٍ، وَصِيُّ بْنُ وَصِيٍّ، أَبُوهُ الَّذِي يَلِيهِ إِمَامٌ وَصِيٌّ عَالِمٌ. قَالَ: قُلْتُ: يَا نَبِيَّ اللَّهِ، الْمَهْدِيُّ أَفْضَلُ أَمْ أَبُوهُ قَالَ: أَبُوهُ أَفْضَلُ مِنْهُ. لِلْأَوَّلِ مِثْلُ أُجُورِهِمْ كُلِّهِمْ لِأَنَّ اللَّهَ هَدَاهُمْ بِهِ...» (ج2، ص 910)

ادعای احمد الحسن:

پیروان احمد الحسن می گویند: مقصود از مهدی در این حدیث، مهدی اول است و برای اثبات این سخن خود به دو فقره از روایت استدلال می کنند.

فقره یکم: « أَبُوهُ الَّذِي يَلِيهِ إِمَامٌ وَصِيٌّ عَالِمٌ»

آنها این بخش را اینچنین معنی می کنند: «پدر مهدی که بعد از او می آید امام، وصیّ و عالم است»، پس اگر منظور از مهدی در این حدیث امام دوازدهم باشد، پس این فقره نادرست می شود، زیرا پدرش امام حسن عسکری بعد از او نمی آید.

فقره دوم: «أَبُوهُ أَفْضَلُ مِنْهُ»

طبق این فقره از حدیث، پدر مهدی افضل از مهدی است؛ اگر مقصود از مهدی در این روایت امام دوازدهم باشد، پس این فقره از حدیث نادرست می شود، زیرا امام دوازدهم از پدرش و دیگر ائمه ـ غیر از اصحاب کساء ـ برتر است.

بنابراین مهدی در این حدیث که زمین را پر از عدل می کند مهدی اول یعنی احمد الحسن است.

پاسخ یکم: تفسیر متشابهات با محکمات

 حصر اوصیاء و ائمه بعد از رسول الله در 12 عدد با استناد به روایات متواتر و صریح ثابت شده است و پذیرش مهدیین بعد از دوازده امام به عنوان وصیّ و امام مخالف آن روایات است. روایات مهدیین بعد از قائم اگر متواتر و صریح بود نیز لازم بود به صورتی معنی شود که با روایات حصر اوصیاء متناقض نباشد، لکن این روایات واحد هستند و معنای صریحی و روشنی نیز ندارند؛ با این حال علماء روایات مهدیین بعد از قائم را تکذیب نمی کنند و وجوهی برای ان ذکر کرده اند که با روایات دیگر جمع شود.

بنابراین این حدیث که فقط در کتاب سلیم آمده است، در صورتی که متشابه باشد باید با توجه به سنت قطعی تفسیر شود، نه با روایات واحد و مشتبه که خود نیاز به تایید سنت قطعی دارند.

پاسخ دوم: معنای «یلیه»

تعبیر «یلیه» در این فقره به معنای بعد از کسی آمدن نیست و این نوع ترجمه از روایات دلیل بر عدم آگاهی از احادیث اهل بیت (ع) است، یا غرض تحریف معنی برای فریب دادن مردم است؛ زیرا این تعبیر در روایات اهل بیت (ع) به معنای عهده داری امر امام است و با توجه به قرائن فهمیده می شود مقصود از عهده دار شدن امر امامت و ادامه امامت است یا مقصود بر عهده گرفتن  امور غسل و کفن و دفن امام قبلی است. بنابراین نمی توان گفت مقصود از «ابوه» در این فقره امام دوازده است، زیرا مسلم است که پیروان احمد الحسن قبول دارند امام دوازدهم امر امامت را بعد از مهدی اول به عهده نمی گیرد و نیز، امور دفن و کفن مهدی اول را بر عهده نمی گیرد.

شواهد بسیاری از روایات اهل بیت (ع) ثابت می کند که مقصود از «یلیه» در این نوع تعابیر، به معنای عهده داری امور امامت یا عهده داری امور کفن و دفن است که به دو بیان دو شاهد اکتفا می کنیم.

 شاهد یکم: روایت عمار ساباطی از امام صادق (ع)

امام صادق (ع) می فرمایند: «قطعا برای حضرت مهدی (عج) دو غیبت است، یک غیبت کم و دیگری طولانی می شود، تا آنکه کسی (یا کسانی) می آید که گمان می کند او مرده است و برایش نماز می خواند و دفنش می کند و خاک قبر را از دستانش پاک می کند، پس او در ادعایش کاذب است و وصیّ از دنیا نمی رود تا انکه وصیّ را جانشین خود کند و امور وصیّ را غیر از وصیّ بر عهده نمی گیرد، پس اگر امور وصیّ را غیر از وصی بر عهده بگیرد کور می شود».

أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: «إِنَّ لِأَبِي الْحَسَنِ ع غَيْبَتَيْنِ إِحْدَاهُمَا تَقِلُّ وَ الْأُخْرَى تَطُولُ حَتَّى يَجِيئَكُمْ مَنْ يَزْعُمُ أَنَّهُ مَاتَ وَ صَلَّى عَلَيْهِ وَ دَفَنَهُ وَ نَفَضَ تُرَابَ الْقَبْرِ مِنْ يَدِهِ فَهُوَ فِي ذَلِكَ كَاذِبٌ لَيْسَ يَمُوتُ وَصِيٌّ حَتَّى يُقِيمَ وَصِيّاً وَ لَا يَلِي الْوَصِيَّ إِلَّا الْوَصِيُّ فَإِنْ وَلِيَهُ غَيْرُ وَصِيٍّ عَمِيَ». (الغیبة، شیخ طوسی، ص 57)

شاهد دوم: روایت رجعت امام حسین (ع)

امام صادق (ع) در تفسیر آیه «ثمّ رددنا لکم الکرّه علیهم» می فرماید: مقصود خروج حسین (ع) در میان هفتاد نفر از یارانش است ... و حجت قائم (ع) در میان مردم است، پس زمانی که مومنین یقین کردند آن حسین (ع) است حجت (ع) از دنیا می رود، پس کسی که او را غسل و کفن می کند و در قبر می گذارد، حسین بن علی (ع) است و امور وصیّ را غیر از وصیّ به عهده نمی گیرد.

«...ثُمَّ رَدَدْنا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ خُرُوجُ الْحُسَيْنِ ع فِي سَبْعِينَ مِنْ أَصْحَابِهِ عَلَيْهِمُ الْبَيْضُ الْمُذَهَّبُ لِكُلِّ بَيْضَةٍ وَجْهَانِ الْمُؤَدُّونَ إِلَى النَّاسِ أَنَّ هَذَا الْحُسَيْنَ قَدْ خَرَجَ حَتَّى لَا يَشُكَّ الْمُؤْمِنُونَ فِيهِ وَ أَنَّهُ لَيْسَ بِدَجَّالٍ وَ لَا شَيْطَانٍ وَ الْحُجَّةُ الْقَائِمُ بَيْنَ أَظْهُرِهِمْ- فَإِذَا اسْتَقَرَّتِ الْمَعْرِفَةُ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ أَنَّهُ الْحُسَيْنُ ع جَاءَ الْحُجَّةَ الْمَوْتُ فَيَكُونُ الَّذِي يُغَسِّلُهُ وَ يُكَفِّنُهُ وَ يُحَنِّطُهُ وَ يَلْحَدُهُ فِي حُفْرَتِهِ- الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍّ ع «5»- وَ لَا يَلِي الْوَصِيَّ إِلَّا الْوَصِيُّ». (الکافی، ج8، ص206)

پاسخ سوم: مقصود از «ابوه»

دو احتمال در مصداق «ابوه» در این روایت وجود دارد.

احتمال یکم:

مقصود امام حسن عسکری (ع) باشد، پس در این فقره «ابوه الذی یلیه امام وصیّ عالم» مرجع ضمیر مفعولی«ه» «الذی» است و ضمیر مستتر فاعلی در «یلی» به مهدی برمی گردد و حدیث را باید اینچنین معنی کرد: «پدرش امام حسن عسکری (ع) که مهدی بعد از او امور امامت را بر عهده می گیرد امام و وصیّ و عالم است.

و مقصود از «ابوه» در این فقره « ابوه افضل منه» نیز، امام حسن عسکری (ع) است و دلیل افضلیّت نیز در همین حدیث بیان شده است که سبب هدایت هر امامی امام قبلی است، لذا اجر همه ائمه برای امام اول نیز محسوب می گردد «أَبُوهُ أَفْضَلُ مِنْهُ. لِلْأَوَّلِ مِثْلُ أُجُورِهِمْ كُلِّهِمْ لِأَنَّ اللَّهَ هَدَاهُمْ بِهِ».

اما در روایات متعدد آمده است «نه امام از فرزندان امام حسین (ع) هستند و نهمین آنها قائم آنها و افضل آنهاست» و این روایات بر افضلیّت امام مهدی (ع) نسبت به پدرش امام حسن عسکری دلالت دارد؛ بنابراین باید روایت سلیم را به صورتی بیان کرد تا با این روایات تناقض نداشته باشد. می توان گفت فضیلت امر نسبی است و افضل بودن امام زمان (عج) از جهات مختلف است و منافاتی ندارد که امام حسن عسکری (ع) در جهت خاصّی افضل از امام زمان باشد، که در روایت بیان شد.

احتمال دوم:

مقصود از «ابوه» امام حسین (ع) باشد و معنای این فقره «ابوه الذی یلیه امام وصیّ عالم» این است که پدر مهدی یعنی امام حسین (ع) که امور غسل و کفن و دفن امام مهدی (عج) را بر عهده می گیرد امام وصیّ و عالم است و مقصود از «ابوه افضل» نیز، امام حسین (ع) است که بدون شکّ افضل از امام مهدی است.

صدر حدیث که که سخن از امام حسین (ع) است و پیامبر (ص) می فرماید: «مهدی از فرزندان حسین است» این احتمال را تایید می کند.

شواهد روایی متعددی وجود دارد که آن کسی که امور غسل و کفن و دفن حضرت مهدی (عج) را بر عهده می گیرد امام حسین (ع) است که رجعت می کند و این امر ممکنی است که امام حسین (ع) برای انجام امور امام مهدی (عج) به زمین رجعت کند، همچنان که در روایات آمده است امور امام حسین (ع) را امام سجاد (ع) انجام داد در حالی که در غل و زنجیر عبیدالله و در حبس بود و امر امام رضا (ع) را فرزندش امام جواد (ع) انجام داد در حالی که در مدینه بود. (ر.ک: اثبات الوصیّه، ص207و208)

شاهد روایی: روایات رجعت

روایات متعددی بر رجعت امام حسین (ع) هم زمان با وفات حضرت مهدی و قائم (ع) دلالت دارند و مقصود از مهدی و قائم در آن روایات برخی به صورت صریح و روشن بر امام دوازدهم منطبق می شود و بعضی نیز بر همین معنی ظهور دارد. (رجوع کنید به کتاب «از تبار دجال» تالیف آقای آیتی در نقد احمد الحسن)

یکی از روایاتی که به صراحت دلالت دارد امام حسین (ع) قبل از وفاة امام زمان (عج) رجعت می کند و امور غسل و کفن و دفن امام مهدی (عج) را بر عهده می گیرد، روایت ذیل است.

«...ثُمَّ رَدَدْنا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ خُرُوجُ الْحُسَيْنِ ع فِي سَبْعِينَ مِنْ أَصْحَابِهِ عَلَيْهِمُ الْبَيْضُ الْمُذَهَّبُ لِكُلِّ بَيْضَةٍ وَجْهَانِ الْمُؤَدُّونَ إِلَى النَّاسِ أَنَّ هَذَا الْحُسَيْنَ قَدْ خَرَجَ حَتَّى لَا يَشُكَّ الْمُؤْمِنُونَ فِيهِ وَ أَنَّهُ لَيْسَ بِدَجَّالٍ وَ لَا شَيْطَانٍ وَ الْحُجَّةُ الْقَائِمُ بَيْنَ أَظْهُرِهِمْ- فَإِذَا اسْتَقَرَّتِ الْمَعْرِفَةُ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ أَنَّهُ الْحُسَيْنُ ع جَاءَ الْحُجَّةَ الْمَوْتُ فَيَكُونُ الَّذِي يُغَسِّلُهُ وَ يُكَفِّنُهُ وَ يُحَنِّطُهُ وَ يَلْحَدُهُ فِي حُفْرَتِهِ- الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍّ ع «5»- وَ لَا يَلِي الْوَصِيَّ إِلَّا الْوَصِيُّ». (الکافی، ج8، ص206)

نتیجه:

ادعای احمد الحسن در ترجمه و تطبیق روایت سلیم، بر خلاف ظاهر حدیث و مبتنی بر متشابهات است و طبق ظاهر حدیث و مراجعه به محکمات معنای حدیث این است که امام حسین (ع) پدر امام مهدی (ع) و مهدی از فرزندان اوست و او بعد از رجعت امور حضرت مهدی (عج) را بر عهده می گیرد و او افضل از امام مهدی است.